Για τη Franceska Mann ή Franciszka Mannówna, μια Πολωνο-εβραία χορεύτρια που όδευε προς τον θάλαμο αερίων του Άουσβιτς, η απάντηση ήταν αυτονόητη.
Η Franceska Mann ήταν μια όμορφη και εξαιρετικά ταλαντούχα χορεύτρια, που εμφανίστηκε σε πολλές παραστάσεις και διαγωνισμούς υψηλού κύρους - ανάμεσά τους ο Διεθνής Διαγωνισμός Χορού στις Βρυξέλλες, τον Μάιο του 1939, όπου κέρδισε το τέταρτο βραβείο. Χόρευε τακτικά στο Melody Palace στη Βαρσοβία, προτού ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ακολουθήσει η φυλάκισή της στο Γκέτο της Βαρσοβίας, που έδωσε τέλος στην καριέρα της. Το 1942, την εκτόπισαν από την Πολωνία, πιθανόν σε σχέση με την υπόθεση Hotel Polski – Εβραίοι που έλπιζαν να το σκάσουν στη Νότια Αμερική με ξένα διαβατήρια, αλλά τελικά ξεγελάστηκαν και στάλθηκαν στο Άουσβιτς.
Σύμφωνα με κάποιες αφηγήσεις, τους είπαν ότι είχαν φτάσει στο Μπεργκάου για να τους απολυμάνουν, προτού περάσουν τα σύνορα με την Ελβετία και τους οδήγησαν δίπλα στον θάλαμο αερίων, για να βγάλουν τα ρούχα τους. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές της ιστορίας της Franceska Mann, αλλά ίσως την πιο εντυπωσιακή τη λέει η ιστορικός του Ολοκαυτώματος Cynthia Southern. Ενώ γδυνόταν, η Mann φέρεται να ταλαιπώρησε δυο φρουρούς που κοίταζαν λάγνα, κάνοντας στριπτίζ, σηκώνοντας τη φούστα και δείχνοντας τον μηρό της στους Josef Schillinger και Wilhelm Emmerich, ενώ παραμέριζε δελεαστικά τη μπλούζα της.
Έπειτα, έβγαλε γρήγορα το παπούτσι της και χτύπησε τον Schillinger στο μέτωπο, αφαίρεσε το όπλο από την τσέπη του και έριξε δυο μοιραίες σφαίρες στην κοιλιά του και μια στο πόδι του Emmerich. Οι άλλες γυναίκες συμμετείχαν στην εξέγερση, αν και καμιά δεν μπόρεσε να δραπετεύσει.
Όταν η μάλλον αφελής χρήστρια του Twitter @xnulz ζήτησε από τους υπόλοιπους χρήστες να αναφέρουν «μια γκόμενα πιο ζόρικη από την Taylor Swift», τον Νοέμβρη του 2017, δεν αποτέλεσε έκπληξη ότι αυτή η εκδοχή της ιστορίας της Franceska Mann, που την τούϊταρε το @moviehistories, ήταν από τις πιο δημοφιλείς (πάνω από 35.000 retweet και ακόμη μοιράζεται), σε έναν καταιγισμό απαντήσεων που τιμούσαν απείρως πιο εντυπωσιακές ιστορικές ηρωίδες. Αλλά κατά πόσο αυτή η αφήγηση μπορεί να επιβεβαιωθεί με αδιάσειστα στοιχεία; Για να αποκτήσω μια ξεκάθαρη εικόνα, μίλησα με έναν από τους κορυφαίους ειδικούς για θέματα που αφορούν το Άουσβιτς: τον συγγραφέα και ιστορικό Δρ Robert Jan van Pelt.
«Είναι όντως πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε τι συνέβη εκείνη τη μέρα του Οκτωβρίου του 1943. Η αλληλουχία των γεγονότων δεν είναι ξεκάθαρη», λέει. «Ξέρουμε ότι έγινε μια εξέγερση, όταν έφτασε ένα “φορτίο” ανθρώπων, επειδή υπάρχει ένα γερμανικό έγγραφο από τον Δεκέμβρη του 1943 για δύο άνδρες των SS που βοήθησαν να την καταπνίξουν, τους Rudolf Grimm και Fritz Lackner, που προτείνονταν για μετάλλιο. Το έγγραφο δεν περιγράφει τη φύση της εξέγερσης ή άλλες λεπτομέρειες».
Σύμφωνα με τον Δρ van Pelt, υπάρχουν τρεις σημαντικές αναφορές που μπορούμε να λάβουμε υπόψη: «Ο Jerzy Wesoloski (ψευδώνυμο “Tabeau”) που το έσκασε από το Άουσβιτς, περιγράφει το περιστατικό σε αυτήν την αναφορά, μετά την απόδρασή του. Αυτή η αναφορά δημοσιεύτηκε ως μέρος των Πρωτοκόλλων του Άουσβιτς, στα τέλη του 1944 από το War Refugee Board. Τα βασικά στοιχεία αυτής της αναφοράς είναι ότι οι γυναίκες υπερασπίστηκαν τον εαυτό τους και ότι κάποιος άνδρας των SS ονόματι Schiller πέθανε. Η γυναίκα που άρπαξε το περίστροφο δεν ταυτοποιείται.
»Ο Rudolf Höss αναφέρει το περιστατικό για πρώτη φορά στη δήλωσή του στις 14 Μαρτίου του 1946 – αμέσως αφού αιχμαλωτίστηκε από τους Βρετανούς. Υπονοεί ότι η εξέγερση έγινε από γυναίκες, αλλά δεν δίνει λεπτομέρειες. Τον Απρίλιο του 1945, ο Stanislaw Jankowski είπε σε μια κατάθεση στην Πολωνία για μια γυναίκα που άρπαξε το περίστροφο από τον [Walter] Quackernack, έναν Ναζί φρουρό υπεύθυνο στο κρεματόριο και πυροβόλησε τον Schillinger».
ν και δεν μπορούμε με σιγουριά να ταυτοποιήσουμε την εν λόγω γυναίκα ως τη Franceska Mann, το ότι ξέρουμε πως ήταν χορεύτρια το κάνει πολύ πιο πιστευτό. «Η ιδέα είναι ότι η γυναίκα μπορεί να ήταν χορεύτρια, απ’ όσο ξέρω - αναφέρεται πρώτη φορά το 1946, από τον επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος και ιστορικό Eugen Kogon, που δεν ήταν στο Άουσβιτς, αλλά στο Μπούχενβαλντ», συμπληρώνει ο Δρ van Pelt.
Ενώ είναι δύσκολο να ξεκαθαρίσουμε τα γεγονότα, ξέρουμε ότι έγινε μια απίστευτη πράξη αντίστασης εκείνη τη μέρα, από μια γυναίκα που είχε κότσια. Όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο επιζήσας του Άουσιβτς Wieslaw Kielar (το βιβλίο του έχει τίτλο Anus Mundi: Five Years in Auschwitz, εκδ. Penguin): «Το περιστατικό κυκλοφόρησε στόμα με στόμα και εμπλουτίστηκε με διάφορους τρόπους και έγινε θρύλος. Χωρίς αμφιβολία, αυτή η ηρωική πράξη από μια αδύναμη γυναίκα αντιμέτωπη με έναν βέβαιο θάνατο, έδωσε ηθικό στήριγμα σε όλους τους κρατούμενους. Συνειδητοποιήσαμε αμέσως ότι αν τολμούσαμε να σηκώσουμε το χέρι εναντίον τους, το χέρι αυτό μπορεί και να σκότωνε. Και εκείνοι ήταν θνητοί».
Όπως όλοι οι μεγάλοι θρύλοι, η ιστορία της Mann πέρασε και στη σφαίρα της φαντασίας. Το μυθιστόρημα του Arnošt Lustig του 1964 με τίτλο Prayer for Katerina Horovitzova (εκδ. Overlook Books) -που έγινε ταινία το 1965- εστιάζει σε μια νεαρή χορεύτρια που την κρατούσαν όμηρο οι γερμανικές Αρχές στον πόλεμο, στην Ιταλία. Συνειδητοποιώντας ότι θα πέθαινε τελικά, πυροβολεί τους δεσμώτες της στην πόρτα του θαλάμου αερίων. Το μυθιστόρημα του επιζήσαντα του Άουσβιτς Tadeusz Borowski This Way for the Gas, Ladies and Gentlemen (εκδ. Penguin Classics) περιλαμβάνει το διήγημα The Death of Schillinger, όπου τον φρουρό ξεγελά ανάλογα μια όμορφη γυναίκα και τον πυροβολεί στην κοιλιά με το όπλο του.
vice
