Η Αννα Πάες κείται μισοθαμμένη στη γη, αναβιώνοντας συμβολικά τον χαμό του γιου της με...
μια φωτογραφία που καθηλώνει και ταράζει τις εφησυχασμένες συνειδήσεις.
Η Αννα είναι μία από τις πρωταγωνίστριες της φωτογραφικής σειράς Madres Terra (Μητέρες Γη) του Κολομβιανού φωτογράφου Κάρλος Σααβέδρα[1] που εκτίθεται στο Κέντρο Μνήμης, Ειρήνης και Συμφιλίωσης της Μπογκοτά.
Και μαζί είναι μία από τις «μητέρες της Σοάτσα» (μικρή πολίχνη στα περίχωρα της πρωτεύουσας), που το 2008 με τις καταγγελίες τους ξεσκέπασαν ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα της πρόσφατης ιστορίας της Κολομβίας: το διαβόητο σκάνδαλο των «ψευδοθετικών», δηλαδή των εξωδικαστικών εκτελέσεων άμαχων νέων από τον στρατό, που η κυβέρνηση του Αλβαρο Ουρίμπε (2002-2010) παρουσίαζε ως «αντάρτες πεσόντες σε μάχη».
Ηταν 4 Μαρτίου του 2008 όταν ο 32χρονος γιος της Αννας Πάες, Εντουάρντο, πατέρας τριών παιδιών, έφυγε από το σπίτι του για τη δουλειά και δεν επέστρεψε ποτέ.
Οταν η Αννα πήγε να καταγγείλει την εξαφάνισή του οι αστυνομικοί την ειρωνεύτηκαν: «Τέτοιος ομορφονιός με καμιά γκόμενα θα έφυγε».
Πέρασαν μήνες έως ότου μάθει την αλήθεια: είχε εκτελεστεί λίγες ημέρες μετά την εξαφάνισή του και θαφτεί ως «αντάρτης» σε ομαδικό τάφο σε άλλον νομό, 300 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα.
«Ετσι έλεγαν για τα παιδιά μας όταν τα σκότωναν», λέει η Γκλόρια Αστριντ Μαρτίνες, της οποίας η φωτογραφία δεσπόζει δίπλα στης Αννας.
Σαν κι εκείνη κείται στο χώμα με ίδιο βλέμμα φορτωμένο εικόνες μιας ζωής που κόπηκε αιφνίδια και αναίτια.
Στις 6 Φεβρουαρίου του 2008 ο 21χρονος γιος της Ντανιέλ έφυγε με έναν στρατιωτικό που του υποσχέθηκε «μια καλοπληρωμένη δουλειά».
Τρεις μέρες μετά της τηλεφώνησε και έπειτα δεν ξανάδωσε σημεία ζωής.
Σφαίρα στον κρόταφο
Στη Σοάτσα δεν δέχτηκαν την καταγγελία της. Χρειάστηκε να φτάσει στην Μπογκοτά μήνες αργότερα για να την καταθέσει και μαζί να μάθει πως ο γιος της βρέθηκε με μια σφαίρα στο κεφάλι κι άλλη στον κρόταφο, σε ομαδικό τάφο στην Οκάνια, στα σύνορα με τη Βενεζουέλα. Συνάντησε τις οικογένειες άλλων τριών νέων θαμμένων στον ίδιο ομαδικό τάφο, όλοι υποτιθέμενοι «αντάρτες».
Ηταν τέλη Σεπτεμβρίου του 2008 όταν έδωσαν συνέντευξη στην τηλεόραση καταγγέλλοντας ένα κρατικό έγκλημα κατά αμάχων.
Στην αρχή ήταν μόνο οι 17 Μητέρες της Σοάτσα. Επειτα ήρθαν χιλιάδες καταγγελίες και σιγά σιγά τα ψήγματα έγιναν χιονοστιβάδα αποκαλύψεων καθώς εκτιμάται πως η συντριπτική πλειονότητα των 3.084 εξωδικαστικών εκτελέσεων που έγιναν στο διάστημα 2002-2009 ήταν «ψευδοθετική».
Στρατιωτικοί απήγαν νέους άντρες ή προσλάμβαναν διακινητές για να τους εξαπατήσουν με υποσχέσεις για δουλειά, τους μετέφεραν στις περιοχές όπου μαινόταν ο πόλεμος, τους εκτελούσαν, τους έντυναν με στολές παραλλαγής και τους έθαβαν σε ομαδικούς τάφους τοποθετώντας πλάι τους αχρηστευμένα όπλα ώστε να τους χαρακτηρίσουν αντάρτες που έπεσαν στη μάχη.
Για κάθε νεκρό αντάρτη στρατιωτικοί έπαιρναν άδειες, προαγωγές και μια μικρή περιουσία (1.400 ευρώ) ως «ειδικό επίδομα».
Η σχετική οδηγία υπογράφηκε το 2005 από τον τότε υπουργό Αμυνας Οσπίνα και εφαρμόστηκε μαζικά επί του διαδόχου του Χουάν Μανουέλ Σάντος, του νυν απερχόμενου προέδρου της Κολομβίας, που τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης για τη συμφωνία ειρήνης με τις FARC.
Οδύσσειες του πόνου
Εικόνες εύγλωττες που αφηγούνται ιστορίες από τα κάτω: οδύσσειες όχι τόσο πόνου και πίκρας όσο σθένους και ακεραιότητας.
Χώμα και μάνα, μήτρες που γεννούν ζωή και συνδέονται με τον αέναο κύκλο της φύσης και της ύπαρξης, είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο ξανασυναντήθηκαν συμβολικά με τα παιδιά τους αυτές οι πολυβραβευμένες γυναίκες που δεν υποχωρούν, δεν συνθηκολογούν, δεν σωπαίνουν.
Κι ύστερα από όλα όσα πέρασαν και από τις συνεχιζόμενες απειλές, δεν φοβούνται να θαφτούν στο χώμα που σκέπασε τους δολοφονημένους γιους τους για να αναδυθούν από αυτό σαν χθόνιες θεότητες που δεν θα επιτρέψουν σε κανέναν να θάψει την αλήθεια κι ούτε θα αναπαυτούν ωσότου τιμωρηθεί κι ο τελευταίος ένοχος: «Δεν έχουμε άλλο δρόμο από το να προχωρήσουμε μπροστά. Ορθιες ή μέσα στο χώμα, κανείς δεν θα μας σταματήσει».
Μια υπενθύμιση εξαιρετικά επίκαιρη καθώς η έκθεση συνέπεσε με τις εκλογές που ανέδειξαν στην προεδρία της Κολομβίας τον Ιβάν Ντούκε, υποψήφιο του κόμματος του Αλβαρο Ουρίμπε.
efsyn
