κάποιες πλούσιες μόνο χώρες της Δύσης θα είναι ίσως αυτές που θα παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος βοήθειας.
Κι όμως, πολλές φορές η βοήθεια ήρθε από το μικρό και "φτωχό" νησί της Καραϊβικής, την Κούβα.
Κατά τη διάρκεια ανθρωπιστικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και διαφόρων παγκοσμίων κρίσεων η συμβολή της Κούβας υπήρξε πολύ σημαντική - πολλές φορές ακόμα και καθοριστική - αλλά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανά τον κόσμο δεν συνηθίζουν να μεταφέρουν ή να αναπαράγουν την είδηση και αν κάποια από αυτά το κάνουν, δεν επαινούν ιδιαίτερα τη προσπάθεια.
Ατρόμητος επαναστάτης και υπερασπιστής των φτωχών για κάποιους, τυραννικός δικτάτορας για άλλους - όπως και να έχει - κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι ο Φιντέλ Κάστρο με την εγκατάσταση της Επανάστασης παρείχε δωρεάν υγειονομική φροντίδα στους συμπατριώτες του και παράλληλα προήδρευσε ένα πρόγραμμα Ιατρικού Διευθνισμού που εξήγαγε ιατρική βοήθεια σε 158 χώρες και συνεχίζει να παρέχει ακόμα και σήμερα περισσότερο ιατρικό προσωπικό στον αναπτυσσόμενο κόσμο από ό, τι όλες οι χώρες της Ομάδας των 7 (G7) μαζί.
Η διεθνής συνεργασία είναι χωρίς αμφιβολία ένα από τα θεμελιώδη συστατικά της εξωτερικής πολιτικής της Κουβανικής Επανάστασης. Χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, βασισμένη πάντα στις αρχές της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού.
Από τις πρώτες ημέρες της Επανάστασης του 1959, ο Κάστρο έδωσε προτεραιότητα στην εκπαίδευση και την υγεία ως πυλώνες της νέας κοινωνίας. Σήμερα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Κούβα έχει το υψηλότερο ποσοστό ιατρών ανά κάτοικο στον κόσμο: ένας γιατρός για κάθε 177 άτομα. Περίπου το 50% είναι γυναίκες και αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι η βασική αρχή του Συστήματος Υγείας της Κούβας είναι η πρόληψη.
Οι γιατροί στην Κούβα είναι σαν μέλος της οικογένειας. Η σχέση μεταξύ γιατρών και ασθενών είναι πολύ σημαντική. Οι γιατροί γνωρίζουν τους ασθενείς κοινωνικά, πολιτικά, θρησκευτικά. Κατανοούν τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές πτυχές της ασθένειας που κάποιος μπορεί να εμφανίσει.
Οι ασθενείς από την πλευρά τους, τους εμπιστεύονται και αναγνωρίζουν ότι δεν είναι μόνο γιατροί μα πάνω απ΄όλα άνθρωποι. Αστειευόμενοι οι Κουβανοί, λένε πως μπορεί να ζουν όπως οι φτωχοί αλλά σίγουρα πεθαίνουν όπως οι πλούσιοι!
Η Κούβα είναι η μόνη χώρα με μόνιμο ιατρικό προσωπικό σε κατάσταση αναμονής (standby). Δεν έχει διστάσει ποτέ να παρέχει υγειονομική περίθαλψη σε χώρες που το έχουν ανάγκη και η προσφορά της αυτή απέχει πολύ από τα πεδία της πολιτικής. Σήμερα, το 2020, εκτιμάται ότι Κουβανοί γιατροί δραστηριοποιούνται σε περισσότερες από 60 χώρες.
Οι προοπτικές και τα επιτεύγματά της στον τομέα της υγείας καθιστούν την Κούβα πρότυπο για τον κόσμο. Έχει δημιουργήσει πολλές καινοτομίες πάνω στην ιατρική επιστημονική έρευνα, επίσης, με πάνω από 230 θεσμούς αφιερωμένους σε αυτό το σκοπό. Η βιοτεχνολογική βιομηχανία της θεωρείται η καλύτερη στον κόσμο.
Το 1985 η χώρα πρωτοστάτησε στο πρώτο και μοναδικό εμβόλιο κατά της μηνιγγίτιδας Β. Οι επιστήμονες της χώρας ανέπτυξαν νέες θεραπείες για την ηπατίτιδα Β, το διαβητικό πόδι, τη λεύκη και την ψωρίαση. Επίσης, ανέπτυξαν εμβόλιο για τον καρκίνο του πνεύμονα. Η Κούβα ήταν επίσης η πρώτη χώρα στη Γη που εξάλειψε τη μετάδοση του HIV και της σύφιλης από τη μητέρα στο παιδί, ένα επίτευγμα το οποίο αναγνώρισε ο ΠΟΥ (WHO) το 2015.
Εκτός από τις προαναφερθείσες προσπάθειες, το έθνος ίδρυσε επίσης τη Λατινοαμερικανική Ιατρική Σχολή (ELAM), το 1999, η οποία προσφέρει υποτροφίες σε φοιτητές χαμηλού εισοδήματος από όλο τον κόσμο, με την προϋπόθεση ότι θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους μετά την αποφοίτησή τους για να εργαστούν στον τομέα της υγείας.
Ο ιατρικός τουρισμός στην Κούβα αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια ραγδαία επίσης, όπως και η παραγωγή και η εξαγωγή φαρμάκων, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η Κούβα ανταποκρίθηκε με συνέπεια σε όλες τις επείγουσες εκκλήσεις για ανθρωπιστική βοήθεια ανά τον κόσμο όλα αυτά τα χρόνια με αποστολή γιατρών, φαρμάκων και εξοπλισμού - παρά τα οικονομικά προβλήματα της χώρας εξαιτίας του παράνομου αποκλεισμού - εμπάργκο - που της έχει επιβληθεί από τις ΗΠΑ.
Παρόλο που η Κούβα είναι μια φτωχή αναπτυσσόμενη χώρα, ο πλούτος των ανθρώπινων πόρων της - γιατροί, επιστήμονες, μηχανικοί και εμπειρογνώμονες διαχείρισης καταστροφών - επέτρεψε σε αυτό το μικρό έθνος να διαδραματίσει παγκόσμιο ρόλο στην υγειονομική περίθαλψη και την ανθρωπιστική βοήθεια παράλληλα με τα πολύ πιο πλούσια έθνη της δύσης.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '60, 28.422 Κουβανέζοι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας εργάστηκαν σε 37 χώρες της Λατινικής Αμερικής, 31.181 σε 33 Αφρικανικές χώρες και 7.986 σε 24 Ασιατικές χώρες.
Ένας στρατός λοιπόν με λευκές ρόμπες, με αρχή την αλληλεγγύη και πιστός στον Ιπποκράτειο όρκο, ήταν τον Μάιο του 1963, που η Αλγερία ήταν η πρώτη Αφρικανική χώρα που έλαβε μια διεθνή ιατρική ταξιαρχία που στάλθηκε από την Κούβα, όπου 55 ιατροί της προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον λαό αυτού του έθνους για ένα χρόνο.
Το 1960, το 1972 και το 1990 η Κούβα απέστειλε ομάδες βοήθειας έκτακτης ανάγκης στη Χιλή, τη Νικαράγουα και το Ιράν μετά από σεισμούς.
Από το 1963 έως το 2004, η Κούβα συμμετείχε στη δημιουργία εννέα ιατρικών σχολών στην Υεμένη, τη Γουιάνα, την Αιθιοπία, τη Γουινέα-Μπισάου, την Ουγκάντα, τη Γκάνα, τη Γκάμπια, την Ισημερινή Γουινέα και την Αϊτή.
Μεταξύ 1966 και 1974, Κουβανέζοι γιατροί εργάστηκαν παράλληλα με το Κουβανικό πυροβολικό στη Γουινέα-Μπισάου κατά τη διάρκεια του πολέμου ανεξαρτησίας κατά της Πορτογαλίας.
Αργότερα, στη δεκαετία του 1970 και του '80, η Αιθιοπία και η Αγκόλα, μεταξύ άλλων χωρών, έλαβαν ιατρική και στρατιωτική βοήθεια. Μια ομάδα καθηγητών στάλθηκε στην Αγκόλα, όπου παρέμειναν κατά τη διάρκεια οκτώ ακαδημαϊκών ετών, ακόμη και κατά τη διάρκεια των αγώνων ανεξαρτησίας της χώρας.
Από το 1990, και για σχεδόν 25 χρόνια, η Κούβα παρείχε δωρεάν μακροχρόνια ιατρική περίθαλψη σε πάνω από 24.000 παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών θύματα της καταστροφής του Τσερνόμπιλ του 1986, προσφέροντας θεραπεία για την τριχόπτωση, τις δερματικές διαταραχές, τον καρκίνο, τη λευχαιμία και άλλες ασθένειες που αποδίδονται στη ραδιενέργεια. Συγκεκριμένα, η Κούβα ήταν η πρώτη χώρα που ισχυρίστηκε ότι οι επιπτώσεις της πυρηνικής έκρηξης θα ήταν πιθανό να παραμείνουν καταστροφικές μακροπρόθεσμα. Ανταποκρινόμενη λοιπόν σε αυτούς τους ισχυρισμούς, δημιούργησε το πρόγραμμα "Παιδιά του Τσερνόμπιλ".
Σήμερα μάλιστα το κέντρο θεραπείας στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο Tarará στην Κούβα έχει αναπτυχθεί και αντιμετωπίζει τώρα νεαρά θύματα καταστροφών από όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, τα θύματα του σεισμού από την Αρμενία, εκείνα που επλήγησαν από τη δηλητηρίαση με Cesium 137 στη Βραζιλία και οι τραυματίες που εκδιώχθηκαν μετά από μια ηφαιστειακή έκρηξη στο μικρό νησί Montserrat, επωφελήθηκαν από τις δωρεάν υπηρεσίες του νοσοκομείου.
Την ίδια στιγμή, οι "Ιατρικές Ταξιαρχίες" της Κούβας βοηθούν θύματα από καταστροφικούς σεισμούς σε πολλές χώρες, όπως την Αλγερία, το Μεξικό, την Αρμενία και το Πακιστάν.
Οι Κουβανικές ιατρικές αποστολές απεστάλησαν στην Ονδούρα, τη Γουατεμάλα και την Αϊτή μετά τον τυφώνα Mitch του 1998 και τον τυφώνα Georges και παρέμειναν εκεί εν μέρει μόνιμα.
Η μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη προσπάθεια ιατρικής βοήθειας της Κούβας ξεκινάει τον Δεκέμβρη του 1999 με τη Βενεζουέλα.
Κατά τη δεκαετία του 2000, η Κούβα άρχισε να εγκαθιδρύει ή να ενισχύει τις σχέσεις της με τις νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού και να παρέχει ιατρική βοήθεια, ιδίως στην Ωκεανία, από την οποία πολλοί ήταν οι φοιτητές που στάλθηκαν στην Κούβα για σπουδές Ιατρικής.
Το 2004, μετά την τροπική καταιγίδα Jeanne που πέρασε από την πόλη Gonaives της Αϊτής η Κούβα παρείχε τη βοήθειά της με μια ταξιαρχία 64 γιατρών και 12 τόνων φαρμάκων.
Εν τω μεταξύ, μετά την ανάπτυξη της συνεργασίας της Κούβας με τη Βενεζουέλα, ξεκίνησε η Επιχείρηση Milagro (Operation Miracle) το 2004 που παρείχε δωρεάν χειρουργική επέμβαση ματιών σε 3,9 εκατομμύρια άτομα σε 34 χώρες, κυρίως στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική.
Μετά το ασιατικό τσουνάμι τον Δεκέμβριο του 2004 στην Ινδονησία, η Κούβα έστειλε ιατρική βοήθεια στη Banda Aceh και τη Σρι Λάνκα. Για την ακρίβεια οι Κουβανικές ιατρικές ομάδες διαδραμάτισαν βασικό ρόλο στο τσουνάμι του Ινδικού Ωκεανού και παρείχαν τη μεγαλύτερη ποσότητα ιατρών, μετά τον σεισμό του Πακιστάν το 2005.
Λίγες μήνες αργότερα η αποστολή στάλθηκε στο Πακιστάν μετά τον σεισμό του Κασμίρ το 2005 εκεί. Τελικά, η Κούβα έστειλε περισσότερους από 2.500 εμπειρογνώμονες αντιμετώπισης καταστροφών, χειρουργούς, οικογενειακούς γιατρούς και άλλο προσωπικό υγείας, που παρέμεινε για περισσότερο από 6 μήνες.
Η Κούβα έχει επίσης αποστείλει αξιοσημείωτες αποστολές κατά καιρούς στη Βολιβία (ιδιαίτερα μετά την εκλογή του Evo Morales το 2005).
Σε απάντηση στον τυφώνα Κατρίνα, τον Αύγουστο του 2005, ο Φιντέλ Κάστρο, ακόμα Πρόεδρος της Κούβας τότε, προετοίμασε να στείλει 1500 γιατρούς, νοσηλευτές και τεχνικούς με όλες τις απαραίτητες γνώσεις, εξοπλισμό και προμήθειες στη Νέα Ορλεάνη για να βοηθήσει χιλιάδες Αμερικανούς που επλήγησαν από την καταστροφή. Μαντέψτε τι. Η προσφορά απορρίφθηκε. Η ίδια η Κούβα είχε πληγεί από τον ίδιο τυφώνα αλλά παρόλα αυτά ήταν έτοιμη και πρόθυμη να αποστείλει βοήθεια.
Ο Κάστρο σε μια ομιλία που έκανε αργότερα εκείνο το μήνα, δήλωσε: "Η χώρα μας ήταν πιο κοντά στην περιοχή που επλήγη από τον τυφώνα και ήταν σε θέση να στείλει την ανθρωπιστική και υλική βοήθεια μέσα σε λίγες ώρες. Ήταν σαν ένα μεγάλο Αμερικανικό κρουαζιερόπλοιο με χιλιάδες επιβάτες να βυθίζονταν στα νερά κοντά στις ακτές μας. Δεν μπορούσαμε να παραμείνουμε αδιάφοροι."
Αλλά οι ΗΠΑ δεν απάντησαν στην προσφορά βοήθειας. Δεν την αναγνώρισαν καν. Η Αμερικανική Κυβέρνηση προτίμησε να αφήσει τους πολίτες της να πεθάνουν από το να αποδεχθεί την Κουβανική βοήθεια. Πράγματι, πολλοί άνθρωποι πέθαναν εξαιτίας αυτής της απόφασης ενώ θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Αδιαμφισβήτητα μια πολύ θλιβερή μέρα για την ιατρική, για την αμερικανική κοινωνία, για τον ανθρωπισμό και την αλληλεγγύη.
Συνεχίζοντας, μια από τις μεγαλύτερες μεταξύ των Κουβανικών διεθνών ιατρικών ομάδων απεστάλει να αντιμετωπίσει τα θύματα του σεισμού της Ινδονησίας τον Απρίλιο του 2006.
Οι Νήσοι Σολομώντος άρχισαν να προσλαμβάνουν Κουβανούς γιατρούς τον Ιούλιο του 2007 ενώ το 2008 δεκαεφτά φοιτητές από το Βανουάτου θα σπουδάσουν στην Κούβα Ιατρική. Αρκετοί και από τα Νησιά Φίτζι αργότερα.
Τον Σεπτέμβριο του 2008, δεκαπέντε κουβανέζοι γιατροί υπηρετούσαν στο Κιριμπάτι, εξήντα τέσσερις φοιτητές του Ειρηνικού μελετούσαν την Ιατρική στην Κούβα και οι Κουβανικές Αρχές προσέφεραν μέχρι 400 υποτροφίες σε νέους της γύρω περιοχής.
Τον Ιούνιο του 2009, η Prensa Latina ανέφερε ότι Κουβανοί γιατροί είχαν εγκαινιάσει μια σειρά νέων υπηρεσιών υγείας στο Τουβαλού. Το Τουβαλού είναι κράτος του Κεντρικού Ειρηνικού και βρίσκεται 1.050 χλμ. βορείως των Νησιών Φίτζι. Είναι ένα από τα μικρότερα και πλέον απομονωμένα κράτη του κόσμου.
Οι Κουβανοί γιατροί άρχισαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και την επείγουσα περίθαλψη στα θύματα του μεγάλου καταστροφικού σεισμού στην Αΐτη, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 300.000 ανθρώπων, τον Ιανουάριο του 2010. Μέσα σε λίγες μόνο ώρες η Κούβα είχε στείλει 1500 άτομα ιατρικό προσωπικό. Εργάστηκαν σε 20 κέντρα αποκατάστασης και 20 νοσοκομεία, διοργάνωσαν 15 χειρουργεία και εμβολίασαν 400.000 άτομα. Μέχρι τον Μάρτιο του 2010 είχαν φροντίσει συνολικά 227.143 ασθενείς (έναντι 871 από τις ΗΠΑ). Η Κούβα προσφέρθηκε ακόμη να αναπτύξει ένα πλήρες πρόγραμμα για την ανασυγκρότηση του συστήματος υγείας της Αϊτής.
Το 2014, αλλά και 2015, η Κούβα έστειλε περισσότερους από 600 παρόχους υγειονομικής περίθαλψης για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της επιδημίας του ιού Ebola στη Σιέρρα Λεόνε στη Δυτική Αφρική. Ήταν η μεγαλύτερη συνεισφορά υγειονομικού προσωπικού από κάθε άλλη χώρα.
Η Κούβα παράλληλα όλα αυτά τα χρόνια είναι πολύ δραστήρια στην καταπολέμηση της μάστιγας του AIDS διεθνώς, για παράδειγμα βοήθησε και τη Ζάμπια να ξεκινήσει να παράγει τα δικά της αντιρετροϊκά.
Αναγνωρίζοντας τις δικές της αφρικανικές ρίζες η Κούβα, ("το αίμα της Αφρικής τρέχει βαθιά στις φλέβες μας", όπως είχε πει κάποτε ο Φιντέλ), ο Νέλσον Μαντέλα δεν θα μπορούσε να το είχε θέσει καλύτερα: "Οι Κουβανοί διεθνιστές έχουν συμβάλει στην αφρικανική ανεξαρτησία, στην ελευθερία και στη δικαιοσύνη, χαρακτηριστικό παράδειγμα διεθνιστικής δράσης, αρχών και αλληλεγγύης. [...] Εμείς στην Αφρική έχουμε συνηθίσει να είμαστε θύματα των χωρών που θέλουν να χαράξουν την επικράτειά μας ή να υπονομεύσουν την κυριαρχία μας. Είναι απαράμιλλο στην ιστορία της Αφρικής να έχουμε έναν άλλο λαό να υψωθεί για την υπεράσπιση ενός από εμάς. [...] Είμαστε σήμερα εδώ γεμάτοι σεβασμό και συναισθήματα. Έχουμε έρθει αναγνωρίζοντας το μεγάλο μας χρέος στον Κουβανικό λαό. Ποιά άλλη χώρα έχει τέτοια ιστορία ανιδιοτελούς συνεισφοράς στην Αφρική όπως η Κούβα; Πόσες χώρες έχουν οφεληθεί από τους Κουβανούς γιατρούς και δασκάλους; Πόσοι από αυτούς τους εθελοντές βρίσκονται τώρα στην Αφρική; Ποιά χώρα χρειάστηκε βοήθεια από την Κούβα και δεν την είχε; Πόσες χώρες που απειλήθηκαν απ' τον Ιμπεριαλισμό, ή πάλευαν για την ελευθερία τους, δε βασίστηκαν στην υποστήριξη της Κούβας;"
Ήταν ο τυφώνας Irma τον Σεπτέμβριο του 2017 που έπληξε την Καραϊβική, μαζί και τη Κούβα, που παρόλο που είχε τις δικές της ανάγκες στο έδαφός της αυτό δεν την εμπόδισε να στείλει 750 γιατρούς σε άλλα νησιά για να βοηθήσουν όλους όσους γείτονες της είχαν ανάγκη. Antigua, Barbuda, Saint Kitts, Nevis, Saint Lucia, the Bahamas, Dominica, and Haiti.
Πρόσφατα, σε μια ένδειξη αληθινής παγκόσμιας αλληλεγγύης, η Κούβα επέτρεψε στο βρετανικό κρουαζιερόπλοιο MS Braemer να προσαράξει σε λιμάνι της, παρά το γεγονός ότι είχε τουλάχιστον πέντε επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωναϊού και άλλους 52 επιβάτες που εμφανίζαν συμπτώματα. Το πλοίο, με περισσότερους από 600 κυρίως Βρετανούς επιβάτες, ούτε έναν Κουβανό, είχε ζητήσει βοήθεια τόσο από την Κούβα όσο και από τις ΗΠΑ. Διπλωμάτες από το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσαν τους Αμερικανούς αξιωματούχους να επιτρέψουν στο πλοίο να αποβιβαστεί σε αμερικανικό έδαφος αλλά αντιμετώπισαν εμπόδια. Η Κούβα ενήργησε χωρίς συμφέροντα. Κουβανοί αξιωματούχοι αποδέχτηκαν αμέσως το αίτημα, δηλώνοντας ότι πρέπει να υπάρξει "κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης και διακοπής της διάδοσης της πανδημίας του ιού. Εξακολουθούν να είναι άνθρωποι που υποφέρουν, ανεξάρτητα από το διαβατήριο που κατέχουν." Το Λονδίνο εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του.
Επίσης, η Λομβαρδία ήταν αυτή που πρόσφατα ζήτησε ιατρικό προσωπικό από διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κούβας, να τη βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση της Κούβας, εξέφρασε την 14η Μαρτίου, την αλληλεγγύη και τη συνολική της προθυμία να στείλει ιατρούς στην ιταλική περιοχή για την καταπολέμηση της νόσου. Όπως και έπραξε.
Και η λίστα με τις φορές που η Κούβα προσέφερε τη βοήθεια της θα συνεχίζει απλά να μεγαλώνει....
Μυρσίνη Τσακίρη
Η Κούβα βρίσκεται σε συνεχή απειλή από τις ΗΠΑ. Η περαιτέρω ανάπτυξή της εμποδίζεται λόγω του αθέμιτου και παράνομου αποκλεισμού. Όχι απλά αξίζει αλλά χρήζει την υποστήριξη των "προοδευτικών" ανθρώπων παντού.
alfavita
