Μπροστά σε ένα μέγα σκάνδαλο διαρκείας με πρωταγωνιστές τους «εθνικούς εργολάβους» βρίσκεται η κυβέρνηση και καλείται να το διαχειριστεί ερχόμενη σε σύγκρουση με κατεστημένα – και συχνά διαπλεκόμενα- συμφέροντα.
Μετά από πολυετείς έρευνες η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπίστωσε ότι ...
επί 27 χρόνια (!) στον τομέα δημοσίων έργων λειτουργούσε καρτέλ, που «άρμεγε» το Δημόσιο διαμορφώνοντας τα τιμήματα στις δημοπρασίες και μοιράζοντας τις συμβάσεις μεταξύ των εταιρειών-μελών του. Το κράτος υπέστη τεράστια οικονομική ζημιά, πληρώνοντας για έργα που το κόστος κατασκευής τους «φούσκωνε» τεχνητά σε σικέ δημοπρασίες.
Για να εξασφαλίζει συμβάσεις και μεγαλύτερα κέρδη, το λόμπι των κατασκευαστών πίεζε συνεχώς για περισσότερα «έργα υποδομών και εκσυγχρονισμού», χρησιμοποιώντας πολιτικούς, κόμματα, αναλυτές και media.
Ετσι το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων που έρρευσαν αθρόα στην Ελλάδα την προηγούμενη 20ετία, διοχετεύθηκε σε οδικούς άξονες και άλλες υποδομές αμφίβολης αποδοτικότητας – ή εν πάση περιπτώσει όχι άμεσης προτεραιότητας για την ελληνική οικονομία.
Μετά τις αποκαλύψεις, πέραν των διαδικασιών που θα κινηθούν κατά των εμπλεκόμενων εταιρειών, συνέχεια θα δοθεί και σε πολιτικό επίπεδο, με την αναζήτηση ευθυνών κυβερνήσεων, υπουργών και υψηλόβαθμων αξιωματούχων υπουργείων.
Αδιαφάνεια και διαπλοκή
Παράλληλα όμως η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη εκ των πραγμάτων να επισπεύσει την υλοποίηση παλαιότερων εξαγγελιών της περί αλλαγής του θεσμικού πλαισίου για την «τιμολόγηση» και την ανάθεση δημοσίων έργων. Το θέμα χειρίζεται ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης, ο οποίος θα αναγκασθεί να συγκρουσθεί πάλι με το σύστημα διαπλοκής.
Οι αλλαγές θα αφορούν γενικότερα τον τομέα κρατικών προμηθειών, τον οποίο παραδοσιακά λυμαίνονται εγχώριες και ξένες επιχειρήσεις που μοιράζουν μίζες – όπως αποκαλύπτεται και στην «φρέσκια» υπόθεση του συλληφθέντος πρώην προέδρου του Νοσοκομείου Ντυνάν Ανδρέα Μαρτίνη.
Υπό επανεξέταση τίθεται επίσης το σύστημα αξιολόγησης-επιλογής των έργων που εντάσσονται σε ευρωπαϊκά προγράμματα, καθώς και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την κατανομή ευρωπαϊκών κονδυλίων. Όπως διαπιστώνεται, αντί να ενισχύσουν παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και τη δημιουργία απασχόλησης, τα κονδύλια αυτά κατανέμονταν επί δεκαετίες με γνώμονα τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρήσεων που μπορούσαν να πιέζουν τις εκάστοτε κυβερνήσεις.
Οι εμπλεκόμενες εταιρείες
Νέα στοιχεία αναμένεται ότι θα προκύψουν στη συνέχεια της διαδικασίας που έχει ξεκινήσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, εγκαλώντας 53 κατασκευαστικές εταιρείες για σύσταση-λειτουργία καρτέλ και παραβίαση της νομοθεσίας ανταγωνισμού. Στην πολυετή έρευνα της η Επιτροπή έχει συγκεντρώσει πλούσιο υλικό για τις ελληνικές εισαγγελικές αρχές και για την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF).
Με βάση τα στοιχεία αυτά αποφαίνεται ότι εταιρείες των ομίλων Ελλάκτωρ, J&P Αβαξ, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΕΓΕΚ, Τεχνική Ολυμπιακή και Intracom (μέσω της Intrakat) συμμετείχαν (με διαφορετικό χρόνο έναρξης) σε καρτέλγια τη χειραγώγηση διαγωνισμών δημοσίων έργων, από το 1989 έως και το 2016.
Σε αυτούς συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, οι διαγωνισμοί για τους μεγάλους οδικούς άξονες, το Μετρό, τον Προαστιακό, σιδηροδρομικές γραμμές και σταθμούς, καθώς και για έργα ΣΔΙΤ (συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα).
Η έρευνα ολοκληρώθηκε με τη συνδρομή της εταιρείας «Τεχνική Ολυμπιακή», που είναι μία από τις άμεσα εμπλεκόμενες στο καρτέλ. Η εταιρεία του ομίλου Στέγγου (στον οποίο ανήκουν επίσης η κατασκευαστική «Μοχλός» και το συγκρότημα Πόρτο Καρρά, έκανε αίτηση υπαγωγής στο πρόγραμμα επιείκειας: Παρείχε δηλαδή κρίσιμες πληροφορίες που οδήγησαν στην αποκάλυψη των παραβάσεων, με αντάλλαγμα την πλήρη απαλλαγή της από πρόστιμα.
Αυτή είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού που ολοκληρώνεται το πρόγραμμα επιείκειας. Η πρώτη αποτυχημένη απόπειρα έγινε στην πολύκροτη υπόθεση του «καρτέλ του γάλακτος». Τότε η «ΜΕΒΓΑΛ» είχε ζητήσει υπαγωγή στο πρόγραμμα επιείκειας, όμως ο τότε γενικός διευθυντής της Επιτροπής Π. Αδαμόπουλος ζήτησε χρηματικά ανταλλάγματα.
Οι σικέ διαγωνισμοί
Από την έρευνα της ΕΑ προέκυψε ότι οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις συνεννοούνταν και προαποφάσιζαν για την έκβαση κάθε διαγωνισμού. Ειδικότερα, συναποφάσιζαν:
α) Ποιος θα αναδειχθεί μειοδότης και θα πάρει το έργο διαγωνισμό.
β) Τι εκπτώσεις θα προσφερθούν και με ποιο συμβατικό τίμημα θα γίνει η ανάθεση.
γ) Ποιοι εργολάβοι δεν θα μετάσχουν στον διαγωνισμό και θα πάρουν οικονομικά ανταλλάγματα από τον ανάδοχο του έργου
δ) Εταιρείες που συμμετείχαν σε φαινομενικά ανταγωνιστικά σχήματα και κατέθεταν ξεχωριστές προσφορές, να μοιρασθούν τελικά το έργο
Οι συνεννοήσεις γίνονταν είτε μέσω τακτικών συναντήσεων, είτε ακόμη και μέσα από τη σύναψη ιδιωτικών συμφωνητικών, τα οποία εντοπίστηκαν κατά την έρευνα της ΕΑ.
Συμμετοχή κατά περιόδους στις συνεννοήσεις ή για συγκεκριμένους διαγωνισμούς είχαν ακόμη οι ακόλουθες εταιρείες: FCC, Vinci, Hochtief, Siemens, ΒΙΟΤΕΡ, ΕΚΤΕΡ, Θέμελη, Θεμελιοδομή, Κωνσταντινίδης, Alstom Transport, Iacovou Brothers, Archirodon Construction, Salini, Seli, Δομική Κρήτης, Ερέτβο, Αλέξανδρος Τεχνική, Nemesis, Van Oord, Tadei, Impresa, Rizzani και Μaire Tecnimont.
Σε συνεννοήσεις για κατανομή έργων ΣΔΙΤ (σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα) εμπλέκεται και η Αγροτική Τράπεζα.
Στο καρτέλ συμμετείχαν και 15 ακόμη εταιρείες, των οποίων όμως οι παραβάσεις έχουν παραγραφεί και η ΕΑ δεν μπορεί να τους επιβάλει πρόστιμο. Πρόκειται για τις Μηχανική, ΑΤΤΙΚΑΤ, Εμπεδος, ΕΛΤΕΡ, ΑΛΤΕ, Προοδευτική, Τεχνοδομή, Καματάκης, Θεσσαλική, Ευρωπαϊκή Τεχνική, Πάρνων, ΕΡΓΑΣ, ΓΕΝΕΡ, ΕΛΤΕΚ και Somague Engenharia.
Οι περισσότερες έχουν πλέον κλείσει, απορροφήθηκαν από άλλες, ή βρίσκονται στα πρόθυρα πτώχευσης.
ΠΗΓΗ (link is external)
