Δήλωση-Τοποθέτηση του καθηγητή Δημοσίου Δικαίου Γιώργου Κατρούγκαλου
σχετικά με την υπεράσπιση των συνταγματικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η
περίπτωση του αγώνα ενάντια στα διόδια
Δήλωση-Τοποθέτηση του καθηγητή Δημοσίου Δικαίου Γιώργου Κατρούγκαλου:
Όπως έχει κριθεί (ενδεικτικά ΑΠ 944/1998, ΝοΒ 1998.551), το έγκλημα της διεγέρσεως σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νομίμων διαταγών της αρχής, το οποίο προβλέπεται και τιμωρείται από τα άρθρα 183 κ.ε. ΠΚ, περιλαμβάνεται στο έκτο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα, που φέρει τον τίτλο "επιβουλή της δημόσιας τάξης" και προσβάλλει τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Συνεπώς, το προστατευόμενο από τις διατάξεις αυτές έννομο αγαθό είναι η δημόσια τάξη. Οι ποινικές αυτές ρυθμίσεις θα πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ιδίως ενόψει των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος του συνέρχεσθαι.
Συνεπώς, στην περίπτωση όσων συμμετέχουν σε μη βίαιες, συλλογικές κινήσεις έμπρακτης αμφισβήτησης της συνταγματικότητας κρατικών αποφάσεων, όπως τα μέλη του «Κινήματος δεν πληρώνω», δεν πληρούται η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, εφόσον δεν υφίσταται εκ μέρους τους δόλος για την επιβουλή της δημόσιας τάξης. Άλλωστε, και το άρθρο 120 παρ.2 του Συντάγματος επιβάλλει ως θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων το «σεβασμό στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό», όχι των αντισυνταγματικών νόμων ή αποφάσεων. Η δε συνταγματικότητα της επιβολής υψηλού αντίτιμου διοδίων, ελέγχεται όχι μόνο με βάση την θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας, αλλά και υπό το φως της πρωταρχικής ελευθερίας κίνησης, ιδίως προκειμένου για έργα στάσιμα ή ημιτελή.
Διαφορετική αντιμετώπιση παρόμοιων συλλογικών κινήσεων αμφισβήτησης, δημιουργεί τον κίνδυνο διολίσθησης στο ποινικό δίκαιο της προ-προληπτικής καταστολής και της τιμωρίας της ριζοσπαστικοποίησης, εξέλιξη που θέτει σε αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξη του Κράτους Δικαίου στη χώρα μας.
Όπως έχει κριθεί (ενδεικτικά ΑΠ 944/1998, ΝοΒ 1998.551), το έγκλημα της διεγέρσεως σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νομίμων διαταγών της αρχής, το οποίο προβλέπεται και τιμωρείται από τα άρθρα 183 κ.ε. ΠΚ, περιλαμβάνεται στο έκτο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα, που φέρει τον τίτλο "επιβουλή της δημόσιας τάξης" και προσβάλλει τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Συνεπώς, το προστατευόμενο από τις διατάξεις αυτές έννομο αγαθό είναι η δημόσια τάξη. Οι ποινικές αυτές ρυθμίσεις θα πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ιδίως ενόψει των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος του συνέρχεσθαι.
Συνεπώς, στην περίπτωση όσων συμμετέχουν σε μη βίαιες, συλλογικές κινήσεις έμπρακτης αμφισβήτησης της συνταγματικότητας κρατικών αποφάσεων, όπως τα μέλη του «Κινήματος δεν πληρώνω», δεν πληρούται η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, εφόσον δεν υφίσταται εκ μέρους τους δόλος για την επιβουλή της δημόσιας τάξης. Άλλωστε, και το άρθρο 120 παρ.2 του Συντάγματος επιβάλλει ως θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων το «σεβασμό στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό», όχι των αντισυνταγματικών νόμων ή αποφάσεων. Η δε συνταγματικότητα της επιβολής υψηλού αντίτιμου διοδίων, ελέγχεται όχι μόνο με βάση την θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας, αλλά και υπό το φως της πρωταρχικής ελευθερίας κίνησης, ιδίως προκειμένου για έργα στάσιμα ή ημιτελή.
Διαφορετική αντιμετώπιση παρόμοιων συλλογικών κινήσεων αμφισβήτησης, δημιουργεί τον κίνδυνο διολίσθησης στο ποινικό δίκαιο της προ-προληπτικής καταστολής και της τιμωρίας της ριζοσπαστικοποίησης, εξέλιξη που θέτει σε αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξη του Κράτους Δικαίου στη χώρα μας.
Γιώργος Κατρούγκαλος
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου ΔΠΘ
Αθήνα, 7-1-2013
Πηγή:
________________________________________________________________________Δήλωση-Τοποθέτηση του καθηγητή συνταγματικού δικαίου κ Κ. Χρυσόγονου:
Η επιβολή διοδίων αποτελεί καταρχήν δυνατότητα της κρατικής εξουσίας, στο γενικότερο πλαίσιο της πρόβλεψης ανταποδοτικών τελών για παροχή υπηρεσιών. Ωστόσο η δυνατότητα αυτή δεν είναι απεριόριστη, αφού όπως κάθε πρωτοβουλία του νομοθέτη ή της δημόσιας διοίκησης οφείλει να σέβεται τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το Σύνταγμα και ιδίως, στην προκείμενη περίπτωση, από τις διαταξεις των άρθρων 5 παρ. 1 , 3 και 4 (ελευθερία κίνησης) και 25 παρ. 1 (αρχή της αναλογικότητας). Συνεπώς η τοποθέτηση σταθμών διοδίων με υψηλό αντίτιμο, σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους και πολύ περισσότερο για οδικά έργα τα οποία είναι ανύπαρκτα ή στάσιμα, παραβιάζει την ανταποδοτικοτητα και την αναλογικότητα και παρακωλύει υπέρμετρα και άρα αντισυνταγματικά την ελευθερία κίνησης. Η συλλογική διαμαρτυρία κατά παρόμοιων αντισυνταγματικών πρακτικών αποτελεί εξάλλου άσκηση των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων της συνάθροισης (άρθρο 11 Συντ.) και, εφόσον δεν εκτρέπεται σε βίαιες ενέργειες, δεν επιτρέπεται να ποινικοποιείται. Επίσης η ανάρτηση πανώ σε δημόσιους χώρους (όπως οι εθνικές οδοί) με περιεχόμενο τη διαμαρτυρία κατά ενεργειών της κρατικής εξουσίας, όπως η επιβολή διοδίων, αποτελεί επιμέρους προστατευόμενη συνταγματικά εκδήλωση της ελευθερίας της έκφρασης. Οι διατάξεις των άρθρων 183 έως 185 του ποινικού Κώδικα (διέγερση) οφείλουν να υφίστανται σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία, με βάση τα παραπάνω, και όχι να διαστέλλονται ώστε να καταπνίγεται η ελεύθερη έκφραση.
Κώστας Χ. Χρυσόγονος, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Τμήματος Νομικής ΑΠΘ
__________________________________________________________________________
ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΣΙΜΑΤΗ , Ομ. Καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Υπέρτατες αρχές του δικαίου και της σύγχρονης δημοκρατίας, που αποτελούν και αρχές της παγκόσμιας κοινωνίας, ειναι: η δημοκρατική αρχή μαζί με τα πολιτικά δικαιώματα και η αρχή προστασίας της αξίας του ανθρώπου μαζί με τις εγγυήσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Όταν από μέρους του κράτους παραβιάζεται επί τρία σχεδόν χρόνια συνεχώς το πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, σε βαθμό που μεγάλο μέρος του Ελληνικού Λαού έχει οδηγηθεί και οδηγείται καθημερινά σε κατάσταση εξαθλίωσης,
Όταν, μάλιστα, η κατάσταση αυτή εξαθλίωσης βρίσκεται κάτω από τα κατώτατα όρια αξιοπρεπούς διαβίωσης και συχνά κάτω και από αυτά τα όρια επιβίωσης και
Όταν το κράτος, παρά τις αδιάκοπες προσπάθειες των πολιτών, αποδεδειγμένα δεν κάνει τίποτε για να προστατεύσει τους πολίτες του από την καθημερινή παραβίαση της αξίας και της αξιοπρέπειάς τους ως ανθρώπων και τα πολιτικά τους δικαιώματα ως πολιτών δημοκρατικού πολιτεύματος,
Το κράτος αυτό, δυστυχώς το Ελληνικό Κράτος, δεν μπορεί να έχει ποινική αξίωση κατά πράξεων που αποτελούν άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων σε πολιτικό αγώνα αυτοπροστασίας του λαού και του πολίτη.
Τα πολιτικά δικαιώματα της δημοκρατίας: τα θεμελιώδη δικαιώματα της ελευθερίας, της ελεύθερης ένωσης και συνάθροισης προσώπων, της ελεύθερης έκφρασης της γνώμης με λόγο και έργο και, κυρίως, το υπέρτατο και έσχατο δικαίωμα της αντίστασης, που εγγυάται το Σύνταγμα στο ακροτελεύτιο άρθρο του για τις περιπτώσεις όπως η σημερινή: της διαρκούς παραβίασης από μέρους του κράτους του δημοκρατικού πολιτεύματος και των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, πρέπει να αποτελέσουν για τη Δικαιοσύνη τη βάση ερμηνείας των σχετικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα.
Οι πράξεις άσκησης των θεμελιωδών αυτών δικαιωμάτων δεν είναι εκείνες που προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας ούτε ως προς το σκοπό τους ούτε ως προς την υπαιτιότητα. 0ι δικαστές έχουν από το δίκαιο και τη δυνατότητα και την υποχρέωση να ερμηνεύσουν σωστά το γραπτό ποινικό δίκαιο και να προστατεύσουν την ουσία της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου και του Συντάγματος.
Κύθηρα, 8.1.2013
Γιώργος Κασιμάτης
Ομ. Καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
πηγη: Πολιτικο καφενειο
