Μη νομίζεις ότι μεγάλωσα και τ'απαρνήθηκα το κέντρο. Συνέχισα και συνεχίζω να περνάω από κει, κατευθυνόμενος στα βιβλιοπωλεία της Σόλωνος ή στα καφέ και τα εστιατόρια των Εξαρχείων. Στις βόλτες μου, στις δουλειές μου, στα πηγαινέλα μου. Σε μία από τις αμέτρητες φορές που διέσχισα το στενάκι -δεν θυμάμαι ακριβώς το πότε- έπεσε το βλέμμα μου σε αυτό το κτήριο. Ζωοδόχου Πηγής 9. Ένα κομψευάμενο διόροφο με εντυπωσιακές τζαμαρίες, ένα μεγάλο μπαλκόνι στον πρώτο και δύο μικρότερα στο δεύτερο όροφο.
Κάθε που ανταμωνόμαστε, λέω στο κτήριο ένα γεια. Θα πεις, μιλούν τα κτήρια; Εγώ νομίζω πως μιλούν. Θα πεις, δεν μου πολυγεμίζει το μάτι για κτήριο το συγκεκριμένο, αλλά μάλλον για κουφάρι. Αφημένο, σκονισμένο, πανβρώμικο και ρημαγμένο. Με τα γκράφιτις να χαρακώνουν την όψη του και να καταρρακώνουν την αξιοπρέπειά του.
Ε λοιπόν μιλούν τα κτήρια. Και διηγούνται πολλά. Να, ετούτο φέρει απάνου του ας πούμε και το πιστοποιητικό γέννησής του. Χίλια εννιακόσια είκοσι έξι. Από τον αρχιτέκτονα Ηλ. Α. Κουρμούλη. Εκ Σμύρνης. Το είχα σημειώσει κάπου αυτό το όνομα, για να το ψάξω -έτσι από απλό εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον. Να βρω ποιος είναι αυτός ο Κουρμούλης! Θυμάμαι ότι ανακάλυψα κάποια πράγματα. Ψηφίδες ιστορίας από το παρελθόν της Σμύρνης πριν την καταστροφή. Η πόλη τότε διέθετε αρκετά ελληνικά σχολεία. Αλλά ένα από τα σπουδαιότερα ήταν η Ευαγγελική Σχολή. Επειδής το κεντρικό της κτήριο δεν μπορούσε να φιλοξενήσει τους πάμπολλους μαθητές, ο αρχιτέκτονας Κουρμούλης μαζί με κάποιον Πετροκόκκινο, ανέλαβαν αφιλοκερδώς τη μελέτη επέκτασής του. Το νέο κτήριο ήταν έτοιμο για το σχολικό έτος 1922-23. Αλλά ουδέποτε ευτύχησε να δει τους μαθητές του. Προφανώς τα κατοπινά χρόνια, ο Κουρμούλης βρέθηκε στην Αθήνα. Και σχεδιάσε ετούτο το κτήριο.
Στάσου γιατί έχει κι άλλα πράγματα να σου διηγηθούν οι τοίχοι. Το 1942
κατοικούσε εδώ και ίδρυσε την πρώτη σχολή Θεάτρου Τέχνης ο Κάρολος Κουν.
Για δες κάτι πράματα! Άντε να ξαναπάμε πίσω στο χρόνο: μέσα στο σκοτάδι
της κατεχόμενης Αθήνας, ο Κουν μάζεψε στην πίσω αυλή ετούτου του
κτηρίου, τους πρώτους του μαθητές, τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, τον
Λυκούργο Καλλέργη, τον Παντελή Ζερβό, τη Β. Μεταξά και την Κ.
Λαμπροπούλου. Για να κάμουν πρόβες. Στην "Αγριόπαπια" του Ίψεν. Και
κάπως έτσι γεννήθηκε εδώ το Θέατρο Τέχνης.
Κάθε φορά που περνάω, κοντοστέκομαι μπροστά στο κτήριο και του χαμογελάω. Δεν θέλω επ'ουδενί να ιδεί τη θλίψη μου. Τον εσωτερικό μου λυγμό για το κατάντημά του. Το πόσο λυπάμαι για την οικτρή κατάστασή του. Μέσα σε αυτόν τον αστικό σκουπιδότοπο που βρωμάει σήψη και αλητεία και αμορφωσιά. Δεν θέλω επ'ουδενί να ιδεί την απελπισία μου. Για το παρόν και το μέλλον αυτής της άθλιας πατρίδας, που μήτε για το παρελθόν της νοιάζεται ειλικρινώς, μήτε για το παρόν και το μέλλον της.
Και ξεύρεις κάτι; Κάθε φορά, μου χαμογελάει κι αυτό. Ένα πονεμένο, ρητιδιασμένο, σχεδόν σπαραχτικό χαμόγελο. Σαν κάτι ξεχασμένους και μοναχικούς ηλικιωμένους που κάθονται στο παγκάκι και καρτερούν για ένα βλέμμα σου. Μία επιβεβαίωση ότι τους βλέπεις ακόμα και δεν έχουν χαθεί οριστικά στη λήθη.
