Πριν μερικές ημέρες, σε είχα πάει στο Μετροπόλιταν Μιουζίουμ οφ Άρτς στη
Νέα Υόρκη. Είχαμε δει τη Χατσεπσούτ, είχαμε γελάσει με μάσκες από τη
Μελανησία, είδαμε ξενιτεμένους κούρους, περάσαμε τζετ. Επειδής όμως δεν
σού έδειξα μήτε τα μισά, σήμερις απεφάσισα να σε ξαναφέρω. Εγώ τις
υποσχέσεις μου τις κρατώ, δεν είμαι τίποτις ζεβζέκης....
Μεγάλο μέρος του μουσείου είναι αφιερωμένο
στη ζωγραφική. Και επειδής είναι γνωστή η αγάπη που της τρέφω, σου έχω
κεντήσει εδώ ένα σεντονάκι με μερικούς από τους πιο αγαπημένους μου
πίνακες της συλλογής για να γιομίσει το μάτι μας, έμπνευση και
καλαισθησία.
Πρώτος όλων, ο τρισμέγιστος Ρέμπραντ -μεγάλη αδυναμία του πτηνού. Από ετούτον ξεκινάει για μένα η σύγχρονη ζωγραφική, σε ετούτον μπορεί να εντοπίσει κανείς το σπέρμα του νατουραλισμού, του ιμπρεσιονισμού και του μοντερνισμού. Όλα του τα οφείλουμε κι ας ήταν τζαναμπέτης. Δες τι ωραίος που είναι ο φωτισμός, σε αυτήν την αυτοπροσωπογραφία του και τι εντυπωσιακά που αναδεικνύεται το πρόσωπο μέσα από το σκοτάδι. Αν με αφήσεις, μπορώ να συνεχίσω για ώρες να σου τον εκθειάζω και να σου πολυλογώ με τεχνικές λεπτομέρειες. Αλλά έχουμε πολλά να ιδούμε.
Βερμέερ, ο έτερος μεγάλος φλαμανδός. Το 1662, πριν τριακόσια πενήντα χρόνια δηλαδής, ζωγράφισε ετούτη τη νεαρά με την κανάτα. Το βιρτουοζιτέ του στις φωτοσκιάσεις και την απόδοση των επιφανειών είναι παροιμιώδες. Δες την κανάτα, τη σκιά στο χέρι που κρατάει το παράθυρο. Ρισπέκτ.
Εκατό χρόνια ενωρίτερα, ο Bruegel ζωγραφίζει τους Θεριστές. Μην τους βλέπεις εδώ που μοιάζουν ρέμπελοι, έχουν ρίξει τρελή δουλειά για να σιάξει μετά η Ολλανδέζα το ψωμάκι της, ν'ανοίξει φύλλο, να πετάξει στο φούρνο μία στριφτή κοζανίτικη τυρόπιτα. Πώς τα καταφέρνω να έχω πάντα πεινασμένους συνειρμούς, μήτε που ξεύρω!
Και για να έρθουμε πιο στα καθ'ημάς, ορίστε ένας Μοντιλιάνι που σου αρέσει. Αυτή είναι η Thora Klinckowstrom. Δεν ξεύρω για σένα, αλλά εμένα μού φαίνεται ελαφρώς ζαβή. Έχει αυτό το βλέμμα της αλαφρόμυαλης που στην οικογένειά μου, συνήθως συναντώ στις πάπιες και τα φλαμίνγκο.
Ιμπρεσιονισμός. Ελεύθερες πινελιές, χρώματα και ανυπακοή στα περιγράμματα.
Θυμάμαι μία μεγάλη έκθεση ιμπρεσιονιστών που είχε γίνει πριν πολλά πολλά χρόνια στην Πινακοθήκη Αθηνών. Είχα πάει με τον μπαμπά μου -θα'μουν δεν θα'μουν δεκαπέντε ετών. Ξαφνικά εκεί που εθαύμαζα έναν Πισαρό, ακούω από πίσω μου γνωστή βραχνή φωνή να λέει "τι ωραία χρώματα! τι πινελιές!" Γυρνάω: η Μελίνα! Μου χαμογέλασε, της χαμογέλασα. Και συνεχίσαμε να κοιτάζουμε για μερικά δευτερόλεπτα σιωπηλοί τον Πισαρό.
Τώρα εύλογα θα πεις εσύ "μωρ'τι αμερικάνικο μουσείο είναι αυτό, δίχως έναν αμερικάνο αρτίστα;". Και θα είσαι άδικος. Διότι μπορεί οι σπουδαίοι ευρωπαϊοι να μονοπωλούν το ενδιαφέρον των περισσότερων επισκεπτών, αλλά υπάρχουν στη συλλογή πολλά και σπουδαία έργα ημεδαπής παραγωγής, made in USA. Αυτή η ειδυλλιακή παραλία είναι δημιούργημα του σπουδαίου William Merritt Chase.
Και ο εξαίσιος Hopper. Ίσως ο πιο διάσημος αμερικανός ζωγράφος. Γεννήθηκε σε αυτήν εδώ την πόλη, ανατολικά του ποταμού Χάντσον. Μαθήτευσε δίπλα στον Chase που λέγαμε πριν. Οι πίνακές του έχουν μία μοναξιά και τη θλίψη της καθημερινότητας. Δες για παράδειγμα αυτόν τον άντρα. Ο πίνακας τιτλοφορείται "γραφείο σε μικρή πόλη".
Έτερος Hopper. Αυτός ο φάρος, βρίσκεται στο Μέιν. Δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο. Αλλά κοίτα πώς ένας σπουδαίος ζωγράφος μπορεί να μετατρέψει το τίποτα σε κάτι.
Ακόμα ένας αμερικανός. Ο άρτιστ Guy Pene du Bois, μας έχει ζωγραφίζει εδώ τον κύριο Chester Dale μετά της συζύγου να δειπνούνε το 1924. Το καταλαβαίνεις από τη θωριά του ότι ο Chester δεν ήτανε τίποτις λαουτζίκος, αλλά μεγαλοεπενδυτής και τραπεζίτης. Το στεφάνι του η Maud δεν φτούρησε για πολύ, καθώς κάποια χρόνια μετά τον πίνακα, επήλθε διαζύγιο λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων.
Μία από τις πιο αναγνωρίσιμες τεχνικές: ο πουαντιγισμός του Σερά. Από το πουά, τον κόκκο ντε! Από κοντά, βλέπεις πολύχρωμες κουκίδες. Από μακριά έχεις ένα θαυμάσιο εικαστικό αποτέλεσμα.
Εδώ δεν έχει πολυλογία πτηνού. Μόνο χρώματα και καμπύλες και σγουρές μορφές. Από τον αγαπημένο Βίνσεντ.
Μαγευτικός. Τ'ομολογώ, εμένα μου προκαλεί ευφορία, με πλημμυρίζει αισιοδοξία, με κάνει να χαμογελώ. Είναι η τέχνη, βάλσαμο.
Κάθε σοβαρή Πινακοθήκη που σέβεται τον εαυτό της, οφείλει να έχει και μερικά νούφαρα.
Πινελιές κι αντανακλάσεις από τον Μονέ. Αυτή η λιμνούλα βρίσκεται έξω από το Παρίσι και είναι επισκέψιμη. Αν ποτέ βρεθείς κατά κει, σου το προτείνω να την επισκεφθείς.
Οι χαρτοπαίκτες του Σεζάν. Δέκα, κι άλλα δέκα, πάσο, τα βλέπω.
Ο Ντεγκά είναι στο μεταίχμιο μεταξύ ιμπρεσιονισμού και σύγχρονης τέχνης. Κάμει τις πρώτες μεγάλες ανατροπές. Στις πινελιές, στις ισορροπίες, στις μορφές. Εγκαινιάζει το μεγάλο παιχνίδι του μοντερνισμού.
Που έρχεται και αποθεώνεται από τον Πικάσο. Πάντα αναγνωρίσιμος, πάντα πρωτότυπος, πάντα σπουδαίος. Αστείος, έξυπνος και αλέγκρος ταυτόχρονα. Μία τέχνη που δεν παίρνει πολύ στα σοβαρά τον εαυτό της και σου επιτρέπει να γελάσεις μαζί της, να μουτρώσεις προσπαθώντας να την καταλάβεις και να δημιουργήσεις με τη δική σου φαντασία, όσα δεν σου λέει.
Και εδώ, στο Μητροπολιτικό Μουσείο, μετά τους ιμπρεσιονιστές και τον Βαν Γκογκ, ο Πικάσο συγκεντρώνει τα περισσότερα βλέμματα. Σε άλλους αρέσει πολύ, σε άλλους όχι τόσο, αλλά όλους συνεχίζει να μας απασχολεί με έναν τρόπο.
Άντι Γουόρχολ. Και Ζακλίν Κένεντι Ονάσις. Νόου κόμεντς.
Κουράστηκες; Πάμε να σε κεράσω μία γκαζόζα και κάνα ντόνατ, στην
καφετέρια. Δεν ξεύρω αν τα κατάφερα να σου μεταφέρω έστω και στο
ελάχιστο, τη σπουδαιότητα ετούτης της συλλογής. Να γιομίσει η οθόνη σου
με χαρά. Και με χρώματα. Αυτό προσπάθησα να κάμω.
