(νέο) Φιλελευθερισμός:
Από την ατομική ελευθερία στην κοινωνική βαρβαρότητα
Την
εννιαετία 1775-1783, ο αμερικάνικος
λαός κέρδιζε την ανεξαρτησία του από τους αποικιοκράτες Άγγλους. Μερικά χρόνια
αργότερα, το 1789, η γαλλική αστική τάξη, εμποτισμένη από τα ιδανικά του
διαφωτισμού, ανέτρεπε τη μοναρχία. Τότε τέθηκαν για πρώτη φορά τα θεμέλια ενός
νέου τρόπου κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης με καπιταλιστικά χαρακτηριστικά.
Ένα χρόνο
μετά το ξέσπασμα της αμερικανικής επανάστασης, ο κύριος εκπρόσωπος του σκωτσέζικου Διαφωτισμού και των κλασσικών
οικονομικών, Άνταμ Σμιθ, δημοσίευε το βιβλίο του «Ο πλούτος των εθνών». Το
βιβλίο αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την ανάπτυξη του φιλελευθερισμού ως συμπαγές
ιδεολογικό περίβλημα, το οποίο θα θωράκιζε με επιστημονικό τρόπο το νεογέννητο
καπιταλιστικό σύστημα.
Οι ιδέες
του φιλελευθερισμού αποτέλεσαν
απότοκο του διαφωτισμού και της βιομηχανικής επανάστασης. Ο φιλελευθερισμός προέταξε
την υποταγή της κοινωνίας στο άτομο,
αλλά και την ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (laissez faire-laissez passer). Σε σχέση
με τα μοναρχικά και τα φεουδαρχικά καθεστώτα που προϋπήρχαν, ο καπιταλισμός ως
σύστημα και ο φιλελευθερισμός ως ιδεολογικό περίβλημα αποτέλεσαν προοδευτικές
αλλαγές στην οργάνωση και την ανάπτυξη των κοινωνιών εκείνη την εποχή. Η νεογέννητη αστική τάξη πήρε τα ηνία
από τους φεουδάρχες και τους απόλυτους μονάρχες, η αστική δημοκρατία
θεμελιώθηκε και η ατομική ιδιοκτησία επί των αγαθών και των μέσων παραγωγής αποτέλεσε
το βασικό πυλώνα της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης.
Όσο ο
καπιταλισμός ωρίμαζε, η έννοια της
ατομικής ελευθερίας έδωσε τη θέση της στον...
ατομικισμό και την κερδοσκοπία ως κυρίαρχα πλέον προτάγματα του φιλελευθερισμού. Οι κοινωνικές ανισότητες εντάθηκαν και οι ταξικοί διαχωρισμοί βάθυναν.
ατομικισμό και την κερδοσκοπία ως κυρίαρχα πλέον προτάγματα του φιλελευθερισμού. Οι κοινωνικές ανισότητες εντάθηκαν και οι ταξικοί διαχωρισμοί βάθυναν.
Το 1867, ο
πατέρας του επιστημονικού κομμουνισμού Καρλ Μαρξ, δημοσίευσε τον πρώτο τόμο της τριλογίας του με
τίτλο «το Κεφάλαιο». Με αυτό του το έργο έθεσε τα θεμέλια για την επιστημονική αμφισβήτηση του καπιταλισμού.
Εκτός των άλλων, εξηγούσε από ταξική σκοπιά τους νόμους κίνησης του συστήματος
και προέβλεπε την κατάρρευσή του, μέσα από την όξυνση της ταξικής πάλης που θα
επέφεραν οι τεράστιες δομικές αντιφάσεις του.
Η
Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 στη Ρωσία,
εγκαινίασε για πρώτη φορά στην ιστορία έναν νέο σοσιαλιστικό τρόπο κοινωνικής
και οικονομικής οργάνωσης (ανώτερο θεωρητικά από τον καπιταλισμό), που
βασίστηκε στην επιστημονική ανάλυση του Μαρξ και είχε ως στόχο την εγκαθίδρυση
του κομμουνισμού. Το «πείραμα» αυτό, αν και αποτέλεσε ιστορικό ορόσημο, τελικά
απέτυχε για διάφορους υποκειμενικούς και αντικειμενικούς λόγους τους οποίους δε
θα αναλύσουμε στο παρόν κείμενο.
Δύο αιώνες
μετά τον Άνταμ Σμίθ, την δεκαετία
του 1970, και αφού ο «φιλοσοσιαλιστικός» κεϋνσιανισμός είχε χάσει την περίοπτη
θέση του στο πάνθεον των αστικών οικονομικών θεωριών, ήρθε η σχολή των Οικονομικών
του Σικάγου για να πάρει την πρωτοκαθεδρία. Ο κύριος εκφραστής της σχολής
αυτής, ο μονεταριστής οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν αποτέλεσε τον μέντορα του
ακραίου νεοφιλελευθερισμού, τις επιπτώσεις του οποίου βιώνουμε σήμερα για τα
καλά.
Οι απόψεις του
Φρίντμαν και των άλλων νεοφιλελεύθερων
οικονομολόγων (νεοκλασικών και μονεταριστών), εφαρμόστηκαν μεταξύ άλλων από τον
Πινοσέτ στη Χιλή (1973-1990) και από άλλα δικτατορικά καθεστώτα στην Λατινική
Αμερική, από τον Ρήγκαν στις ΗΠΑ (1981-1989) και από τη Θάτσερ (1979-1990) στο
Ηνωμένο Βασίλειο. Αποτελούν μέχρι και σήμερα σημεία αναφοράς για τις
νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόζονται καθώς και για την στρατηγική πολλών
κεντρικών τραπεζών παγκοσμίως.
Οι
νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί και οικονομολόγοι συγκαταλέγονται στους ακραιφνείς πολέμιους του σοσιαλισμού. Προτάσσουν
την άρση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, τις ιδιωτικοποιήσεις (ακόμη
και σε αγορές δημόσιων ή κοινωνικών αγαθών), τα μέτρα λιτότητας και τον
περιορισμό της ποσότητας χρήματος (και των εισοδημάτων των εργαζομένων φυσικά),
ως μέτρο για την μείωση του πληθωρισμού (παρά τη συντελούμενη αύξηση της
ανεργίας).
Το σχέδιο «διάσωσης»
της χώρας μας είναι
εμπνευσμένο και εφαρμόζεται από θιασώτες της πιο ακραίας μορφής νεοφιλελεύθερης
ιδεολογίας. Ιστορικά, οι πολιτικοί και οι επιστήμονες του νεοφιλελευθερισμού (αλλά
και των υπόλοιπων αστικών ιδεολογιών σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό) το μόνο
που μοχθούσαν να διασώσουν είναι τα κεκτημένα της άρχουσας τάξης. Αποτελούσαν
το έμμισθο πολιτικό και επιστημονικό προσωπικό των καπιταλιστών και έκαναν
λάστιχο την επιστημονική τους προσέγγιση και άποψη ανάλογα με τα συμφέροντα των
αφεντικών τους.
Καθήκον μας
είναι να αντιπαλέψουμε όλο αυτό
τον αποκρουστικό συρφετό και σε ιδεολογικό αλλά και σε κινηματικό επίπεδο.
Είμαστε το 99% και θα νικήσουμε!
Η.
Παπαδόπουλος
