ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΤΗΣ ΕΚΠΟIΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΕΣΦΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα ξεκίνησε η διαδικασία αποσύνθεσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ολοκληρώθηκε στο 1918 με την ήττα της "Πύλης" στοn Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτήν την κρίση αποπειράθηκε να επωφεληθεί η Ρωσία που, όμως, δεν κατάφερε να εγκατασταθεί στην Μεσόγειο για να απειλήσει τα αγγλικά συμφέροντα. Οι προσπάθειες του τσαρικού....
καθεστώτος καρποφόρησαν μετά από πολλές δεκαετίες σε μια εποχή που οι διαφορές σε διεθνές επίπεδο λύνονται μέσω των οικονομικό συναλλαγών και των δημόσιων χρεών.
ΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ
Από τον Μάιο του 2010 η Ελλάδα βρίσκεται υπό την επιτήρηση των διεθνών πιστωτών (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ)που επέβαλαν περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και επιδόματα και την εκποίηση της κρατικής περιουσίας με την ίδρυση του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεως (TAIΠEΔ) το 2011. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η πώληση του 66% του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) στην αζερική SOCAR που υπέβαλε μια δεσμευτική προσφορά της αξίας 400 εκατομμυρίων ευρώ. Το Δημόσιο - που παραχωρεί το 31% των μετοχών του - θα αποταμιεύσει 188 εκατομμύρια ευρώ τα οποία θα διοχετευτούν στον κλειστό λογαριασμό της Τρόικας για την αποπληρωμή του χρέους, ενώ τα υπόλοιπα θα τα εισπράξουν τα ΕΛΠΕ αφού το Διοικητικό Συμβούλιο της κρατικής εταιρείας διακίνησης πετρελαίου ήδη αποδέχτηκε την πρόταση των Αζέρων.
ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ
Ο ΔΕΣΦΑ ιδρύθηκε στις 30 Μαρτίου 2007 με βάση τον νόμο 3428/2005 που εφαρμόζει μια κοινοτική διάταξη σύμφωνα με την οποία καθορίζονται οι διάφορες αρμοδιότητες των εταιρειών που προμηθεύουν και διακινούν το φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα ο ΔΕΣΦΑ είναι υπεύθυνος για την λειτουργία και την συντήρηση:
1) των αγωγών που διασχίζουν το ελληνικό έδαφος από τα ελληνοβουλγαρικά και ελληνοτουρκικά σύνορα
2) των Μετρητικών Σταθμών του Σιδηροκάστρου και των Κήπων
3) του Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου της Ρεβυθούσας
4) του Σταθμού Συμπίεσης Φυσικού Αερίου της Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης
5) των Μετρητικών και Ρυθμιστικών Σταθμών
6) των Κέντρων Ελέγχου και Κατανομής Φορτίου και του Συστήματος Τηλεπικοινωνιών.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΕΝΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΟΒΑΡΟΥΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥΣ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση του 66% του ΔΕΣΦΑ προκηρύχθηκε στο 2012 και υπέστη μια πολύ ανώμαλη εξέλιξη εξαιτίας γεωπολιτικών ζητημάτων. Στο τέλος της πρώτης φάσης ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός SINTEZ της ιδιοκτησίας του μεγιστάνα Leonid Lebedev υπέβαλε μια μη δεσμευτική προσφορά της αξίας 1 εκατομμυρίου ευρώ, ενώ αυτή της SOCAR δεν ξεπερνούσε τα 460 εκατομμύρια. Σημειώθηκε μια ριζική αλλαγή της κατάστασης την στιγμήν που ο Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ενώ επέστρεφε στην Αθήνα από ένα ταξίδι στην Κίνα στο τέλος του περασμένου Μαΐου, αποφάσισε να επισκεφτεί τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliev με τον οποίο διαπραγματεύτηκε ενεργειακά θέματα.
Οι συζητήσεις καρποφόρησαν και προκάλεσαν την αποχώρηση της ρωσικής SINTEZ από τον αντίστοιχο διαγωνισμό και η μόνη εταιρία που υπέβαλε μια δεσμευτική προσφορά της αξίας 305 εκατομμυρίων ευρώ για το 66% του ΔΕΣΦΑ ήταν η SOCAR. Η πρόταση εξαγοράς δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική και ο Σαμαράς τηλεφώνησε στον Αζέρο ομόλογο του για να βάλει κάτι επιπλέον. Βέβαια, επρόκειτο για ένα από τα πιο εξευτελιστικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Το σκάνδαλο γίνεται ακόμα πιο φανερό αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στο τέλος της δεκαετίας του 90 η Πολιτεία επένδυσε 295 εκατομμύρια ευρώ μόνο για την κατασκευή του σταθμού υγροποίησης της Ρεβυθούσας και άλλα 50 εκατομμύρια για την συντήρηση του. Σύμφωνα με μια πιο αντικειμενική αποτίμηση η αξία του "ΔΕΣΦΑ" αγγίζει τα 1.5 δισεκατομμύρια ευρώ αφού και στο πρώτο εξάμηνο του 2012 τα κέρδη της εταιρείας έφτασαν τα 95 εκατομμύρια ευρώ. Η αποκρατικοποίηση προβλέπει και την τροποποίηση του άρθρου 7 παραγράφου 5 του νόμου 3428/2005 που καθορίζει την πρόσληψη και την απόλυση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΕΣΦΑ μέσω μιας κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών και Ανάπτυξης κατά την πρώτη δεκαετία δραστηριότητας του. Επιπροσθέτως παραβιάζεται και η κοινοτική διάταξη που επιβάλλει ρητά την διαφοροποίηση μεταξύ των επιχειρήσεων που προμηθεύουν και διακινούν το φυσικό αέριο αφού η SOCAR δεν διαθέτει τέτοια προσόντα.
Η πώληση ήταν εφικτή χάριν σε καλοφτιαγμένα τεχνάσματα: στο τέλος του Ιουνίου η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε την Σύμβαση Φιλοξενούσας Χώρας με την κοινοπραξία του Shah Deniz η οποια διαχειρίζεται το ομώνυμο κοίτασμα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκεται στην Κασπία μέσα στα χωρικά ύδατα του Αζερμπαϊτζάν. Κατά τα συμφωνηθέντα δόθηκε "πράσινο φως" στην κατασκευή του αγωγού TAP - Trans Adriatic Pipeline - που από τα ελληνοτουρκικά σύνορα επεκτείνεται στην Βόρεια Ελλάδα και την Αλβανία και μετά διασχίζει την Αδριατική και φτάνει στην Νότια Ιταλία όπου συνδέεται με το υφιστάμενο δίκτυο που μοιράζει το φυσικό αέριο στις αγορές της Βόρειας Ευρώπης. Η Ευρώπη χαρακτήρισε εξαιρετικώς επιτυχημένο το συγκεκριμένο σχέδιο που θα απέφερε επενδύσεις της αξίας 1.5 δισεκατομμυρίου ευρώ και 10.000 - άμεσες και έμμεσες - θέσεις εργασίας.
Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "La Libre Belgique" διέψευσε τις αισιόδοξες προσδοκίες των ελληνικών αρχών και αποκάλυψε πως η επιλογή του TAP οφειλόταν σε μια ορισμένη επιχειρηματική στρατηγική επειδή η κατασκευή του αγωγού "Nabucco West", που θα έφτανε στην Αυστρία μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, θα δημιουργούσε μετωπική σύγκρουση με την ρωσική GAZPROM σε μια περιοχή όπου είναι αισθητή η επιρροή της. Αξίζει να σημειωθεί και η περιορισμένη χωρητικότητα του TAP που αρχικά θα μεταφέρει μόνο δέκα δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, κάτι που δεν επιτρέπει στην ΕΕ να ασκήσει μια ανεξάρτητη ενεργειακή πολιτική.
Η κοινοπραξία του TAP αποτελείται από την αγγλική BP - με το 20% των μετοχών -, την γαλλική TOTAL (10%), την νορβηγική STATOIL (20%) και την SOCAR (20%) - που θα διαχειρίζεται και το 66% του εθνικού συστήματος φυσικού αερίου - και δεν προβλέπει, προς το παρόν, καμία συμμετοχή ελληνικών εταιρειών. Επιπλέον, θα χαίρει μιας ειδικής φορολογικής προστασίας κατά τα πρώτα 25 χρόνια της δραστηριότητας της. Ποιο είναι, όμως, το συμφέρον του Δημοσίου;
Η ιδιωτικοποίηση του ΔΕΣΦΑ θα προκαλέσει προβλήματα και σε διπλωματικό επίπεδο αφού η Ρωσία - μέσω της GAZPROM - προμηθεύει το 67% του αερίου που χρειάζεται η ελληνική αγορά. Η αντίστοιχη σύμβαση διαρκεί μέχρι το 2016 και στο μεταξύ οι ρωσοελληνικές σχέσεις είναι πολύ ψυχρές. Σε περίπτωση συγκρούσεων ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα για το Κυπριακό η το Αιγαίο το Αζερμπαϊτζάν - χώρα που έχει πολλά κοινά εθνικά και πολιτιστικά σημεία με την Τουρκία - θα μπορεί να εξασφαλίσει την προμήθεια του φυσικού αερίου στην Ελλάδα;
ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 2016
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στους "Βίους Παράλληλους" ο Πλούταρχος αφηγούταν τα μεγαλουργήματα των κορυφαίων προσωπικοτήτων του ελληνορωμαϊκού κόσμου με τον σκοπό να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους οι μέλλουσες γενιές. Στην περίπτωση του Αριστείδη, που χρημάτισε επώνυμος άρχοντας κατά την εποχή των Μηδικών πολέμων, ο συγγραφέας διέκρινε την τιμιότητα και τον πατριωτισμό του επειδή είχε αρνηθεί να παραδώσει την Αθηνα στους Πέρσες που θα του απέδιδαν χρήματα και τιμές. Όσοι σήμερα διοικούν τα κοινά στην Ελλάδα όχι μονο πωλούνται σε όσους τους χαρίζουν ένα πιάτο φακές αλλα και διαλέγουν τις χειρότερες λύσεις για τα προβλήματα της χώρας.
Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ: ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΕΜΠΟΔΙΑ
Την περασμένη πρώτη Αυγούστου το TAIPED ανακοίνωσε την πώληση του 66% του ΔΕΣΦΑ στην αζερική SOCAR. Αργότερα, η ίδια απόφαση πάρθηκε και από την Γενική Συνέλευση των Μετοχων των ΕΛΠΕ που διαχειρίζονταν το 35% του κεφαλαίου. Η διαδικασία αποκρατικοποίησης είναι περιπλοκη και απαιτεί την έγκριση άλλων ελληνικών φορέων όπως του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και της Βουλής. Πάντως, το Ευρωκοινοβούλιο παίζει ένα πρωταρχικό ρολο για την συγκεκριμένη συναλλαγή και για την ολοκλήρωση της αναμένεται να δοθεί το πράσινο φως από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την Κοινοτική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ACER). Οι Βρυξέλλες, που βρίσκονταν στο παρασκήνιο για να εμποδίσουν την απόκτηση της ΔΕΠΑ από την ρωσικη GAZPROM, πρέπει να βγάλουν οριστικά την μάσκα και να βρούν τον τρόπο να συμμορφωθεί η εν λόγο ιδιωτικοποίηση στις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποιες καθιερώνουν την διάκριση μεταξύ της παραγωγής και της διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς του φυσικού αεριου, κάτι που απαγορεύεται να αναλάβει η ίδια εταιρεία. Σε αυτό το σημείο κανεις δεν παίρνει υπόψη του το ενδεχόμενο μιας αποτυχίας καθώς τα 400 εκατομμύρια του "deal" θα διοχετευτούν στον κλειστό λογαριασμό της Τρόικας για την αποπληρωμή του χρέους.
ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΕΣΦΑ
Η αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ συσχετίζεται με την κατασκευή του αγωγού TAP (Trans Adriatic Pipeline) που θα διασχίσει την Βόρεια Ελλάδα, την Albania και την Αδριατική για να καταλήξει στην Νότια Ιταλία όπου συνδέεται με το υφιστάμενο δίκτυο που μοιράζει το φυσικό αέριο στις αγορές της Βόρειας Ευρώπης. Η ελληνική κυβέρνηση χαρακτήρισε το έργο ως μια πολύ επιτυχημένη πρωτοβουλία που θα αποφέρει επενδύσεις της αξιας 1.5 δισεκατομμυριων ευρώ και 10.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας και απόκρυψε τους σοβαρούς αντίκτυπους στο περιβάλλον και στον προϋπολογισμό του Δημοσιου. Πρωτίστως χρειάζεται να τονίσουμε την περιορισμένη χωρητικότητα του TAP που θα μεταφέρει μονο 10 δισεκατομμύρια κυβικά μετρα φυσικού αεριου ετησίως. Πρέπει να κατασκευαστεί ένας σταθμός συμπίεσης στις Σέρρες για να διπλασιαστεί η προμήθεια. Με τέτοιες προϋποθέσεις το TAP αποτελεί σπαταλη κρατικών κονδυλιων αφού η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να απεξαρτηθεί ενεργειακά από την Ρωσία. Επιπλέον, ο Τύπος αψήφησε τις περιβαλλοντικές μελέτες που αποδεικνύουν την χειροτέρευση της ποιότητας του αέρα και την αύξηση του θορύβου. Πρόκειται για παράγοντες πολύ επικίνδυνος για τη ζωή των ανθρώπων οι οποιοι θα επηρεάσουν επτά περιοχές που προστατεύονται από το πρόγραμμα Natura 2000. Μέχρι στιγμής κανεις δεν φανέρωσε τους λόγους για τους οποιους στον αντίστοιχο διαγωνισμό πλειοδότησε η επιχείρηση μιας χώρας που καλύπτει μονο το 17% της εγχώριας ζήτησης του φυσικού αεριου. Για αυτό πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα λάθη της ελληνικής διπλωματίας στις σχέσεις με την Μόσχα.
ΕΛΛΑΔΑ-ΡΩΣΙΑ, ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
Κατά την διάρκεια του δεκατου όγδοου και του δεκατου ενατου αιώνα οι εξαιρετικές σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Ρωσίας βασίζονταν σε κοινά ιστορικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεια. Οι εξεγέρσεις των Ορθοδοξων εθνών κατά του Οθωμανικού ζυγού βρήκαν την μεγάλη υποστήριξη της τσαρικής αυλής που έπαιξε σημαντικό ρολο και στην διαδικασία της ανεξαρτησίας τους. Η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο Ψυχρός Πόλεμος συνέβαλαν σημαντικά στην δραστική μείωση της ρωσικης επιρροής και από αυτό επωφελήθηκαν οι Αμερικανοι που θεωρούσαν την Ανατολική Μεσόγειο ως "περιοχή-κλειδί" για την πραγματοποίηση των στρατηγικών στόχων τους. Οι παρεξηγήσεις που σημειώθηκαν από την έναρξη της οικονομικής κρίσης (2009) επιδείνωσαν τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της Αθηνας και της Μόσχας. Λίγο πριν την υπογραφή του Πρώτου Μνημονίου Συνεννόησης που έγινε τον Μάιο του 2010, ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου συναντήθηκε στο Κρεμλίνο με τον ομόλογο του Vladimir Putin που του πρόσφερε οικονομική συμπαράσταση. Ο Παπανδρέου απέρριψε την πρόταση και τελικά ζήτησε την βοήθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ. Από το τέλος του 2010 μένει απραγματοποίητη η πρωτοβουλία της Μόσχας να έρθει σε συμβιβασμό με την ελληνική πλευρά περί μιας κοινής αμυντικής στρατηγικής. Στην ρωσικη πρωτεύουσα ακόμα θυμούνται την πρόσφατη επίσκεψη του πρώην υπουργού Πάνου Παναγιωτοπουλου ο οποιος συνέχιζε να επαναλαμβάνει ότι η Ελλάδα ανηκε στο ΝΑΤΟ. Τον Μάρτιο του 2013 ο Vladimir Putin μεταβίβασε μια σκληρή προειδοποίηση στην Αθηνα σύμφωνα με την οποια η Ελλάδα θα βρισκόταν στην ίδια κατάσταση με την Κύπρο αν δεν πλειοδοτούσαν οι ρωσικες εταιρίες GAZPROM και SINTEZ που υπέβαλαν τις καλύτερες προσφορες στον διαγωνισμό για την αποκρατικοποίηση των ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Υπενθυμίζεται ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν επέτρεψε στους Ρώσους - που είχαν εκταμιεύσει ένα δάνειο της αξιας 2.5 δισεκατομμύρια ευρώ με προορισμό την Λευκωσία - την κατασκευή και την διαχείριση ενός τερματικού σταθμού φυσικού αεριου. Όταν ξέσπασε η κρίση, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής προσπάθησε να καταφύγει στην βοήθεια της Μόσχας η οποια δεν παραχωρήθηκε. Η διακοπή της επαφής μεταξύ των δυο χωρων έγινε μετά το ταξίδι του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο Αζερμπαϊτζάν με τον σκοπό να διευθετηθούν ενεργειακά θέματα με τον ομόλογο του Ilham Aliev. Η κίνηση της Αθηνας, που επέλεξε να υπηρετεί, για άλλη μια φορα, τα συμφέροντα της ΕΕ και των ΗΠΑ, προκάλεσε την αποχώρηση των ρωσικων ομιλων GAZPROM και SINTEZ από την διεκδίκηση των ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Με αυτό τον τρόπο η αζερική SOCAR, που αντιπροσωπεύει τα τουρκικα συμφέροντα στην περιοχή, απέκτησε το 66% του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αεριου σε ένα εξευτελιστικό τίμημα (400 εκατομμύρια ευρώ). Ένα τραγικό λάθος εκ μέρους της ελληνικής πλευράς που ενδέχεται να πληρωθεί πολύ ακριβά. GAZPROM-ΕΛΛΑΔΑ: ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ; Στο 1987 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου συνήψε μια τριακονταετή σύμβαση προμήθειας φυσικού αεριου με την GAZPROM που εξασφαλίζει το 67% της ανάγκης της ελληνικής αγοράς. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κυριου Alexander Medvedev, εκτελεστικού διευθυντή του οργανισμού, το τίμημα που πληρώνει η Ελλάδα ξεπερνάει κατά το 30% αυτό των υπολοιπων χωρων της ΕΕ. Ο Σαμαράς έστειλε μια επιστολή στον Πούτιν για να πετύχει την ίδια έκπτωση με την Βουλγαρία (20%). Οι διαπραγματεύσεις δεν καρποφορούν και η GAZPROM δικαιολογεί την επιχειρησιακή πολιτική της επικαλούμενη την γεωγραφική απόσταση και τα δομικά όρια της εθνικής αγοράς. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι η Μόσχα απέστειλε ένα ενδιάμεσο στέλεχος της θυγατρικής GAZPROMEXPORT για να ρυθμιστεί το θέμα αποδεικνύει το μηδενικό ενδιαφέρον της να δραστηριοποιείται μέσα στην Ελλάδα. Οι δυο πλευρές μπορούν να προσφύγουν σε διεθνή διαιτησία που θα καθορίσει το πλαίσιο σύμφωνα με το οποιο θα γίνει η ενδεχομενη έκπτωση, κάτι που κατά πασα πιθανότητα θα σταματήσει την συνεργασία μετά το 2016. Οι αυταπάτες της κυβέρνησης και η απειλή της αξιωματικής αντιπολίτευσης να ακυρώσει όλες τις ιδιωτικοποιήσεις δεν βελτιώνουν την θέση της Ελλάδας στον γεωπολιτικό χάρτη και δυσκολεύουν την εύρεση ενός επενδυτη που θα πωλήσει το αέριο σε πιο λογικές τιμές επαληθεύοντας την φήμη σύμφωνα με την οποια σε τρία χρονια η χωρα θα στερηθεί ενός υλικού κοινής ωφέλειας.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΕΣΦΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα ξεκίνησε η διαδικασία αποσύνθεσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ολοκληρώθηκε στο 1918 με την ήττα της "Πύλης" στοn Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτήν την κρίση αποπειράθηκε να επωφεληθεί η Ρωσία που, όμως, δεν κατάφερε να εγκατασταθεί στην Μεσόγειο για να απειλήσει τα αγγλικά συμφέροντα. Οι προσπάθειες του τσαρικού....
καθεστώτος καρποφόρησαν μετά από πολλές δεκαετίες σε μια εποχή που οι διαφορές σε διεθνές επίπεδο λύνονται μέσω των οικονομικό συναλλαγών και των δημόσιων χρεών.
ΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ
Από τον Μάιο του 2010 η Ελλάδα βρίσκεται υπό την επιτήρηση των διεθνών πιστωτών (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ)που επέβαλαν περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και επιδόματα και την εκποίηση της κρατικής περιουσίας με την ίδρυση του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεως (TAIΠEΔ) το 2011. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η πώληση του 66% του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) στην αζερική SOCAR που υπέβαλε μια δεσμευτική προσφορά της αξίας 400 εκατομμυρίων ευρώ. Το Δημόσιο - που παραχωρεί το 31% των μετοχών του - θα αποταμιεύσει 188 εκατομμύρια ευρώ τα οποία θα διοχετευτούν στον κλειστό λογαριασμό της Τρόικας για την αποπληρωμή του χρέους, ενώ τα υπόλοιπα θα τα εισπράξουν τα ΕΛΠΕ αφού το Διοικητικό Συμβούλιο της κρατικής εταιρείας διακίνησης πετρελαίου ήδη αποδέχτηκε την πρόταση των Αζέρων.
ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ
Ο ΔΕΣΦΑ ιδρύθηκε στις 30 Μαρτίου 2007 με βάση τον νόμο 3428/2005 που εφαρμόζει μια κοινοτική διάταξη σύμφωνα με την οποία καθορίζονται οι διάφορες αρμοδιότητες των εταιρειών που προμηθεύουν και διακινούν το φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα ο ΔΕΣΦΑ είναι υπεύθυνος για την λειτουργία και την συντήρηση:
1) των αγωγών που διασχίζουν το ελληνικό έδαφος από τα ελληνοβουλγαρικά και ελληνοτουρκικά σύνορα
2) των Μετρητικών Σταθμών του Σιδηροκάστρου και των Κήπων
3) του Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου της Ρεβυθούσας
4) του Σταθμού Συμπίεσης Φυσικού Αερίου της Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης
5) των Μετρητικών και Ρυθμιστικών Σταθμών
6) των Κέντρων Ελέγχου και Κατανομής Φορτίου και του Συστήματος Τηλεπικοινωνιών.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΕΝΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΟΒΑΡΟΥΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥΣ ΣΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση του 66% του ΔΕΣΦΑ προκηρύχθηκε στο 2012 και υπέστη μια πολύ ανώμαλη εξέλιξη εξαιτίας γεωπολιτικών ζητημάτων. Στο τέλος της πρώτης φάσης ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός SINTEZ της ιδιοκτησίας του μεγιστάνα Leonid Lebedev υπέβαλε μια μη δεσμευτική προσφορά της αξίας 1 εκατομμυρίου ευρώ, ενώ αυτή της SOCAR δεν ξεπερνούσε τα 460 εκατομμύρια. Σημειώθηκε μια ριζική αλλαγή της κατάστασης την στιγμήν που ο Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ενώ επέστρεφε στην Αθήνα από ένα ταξίδι στην Κίνα στο τέλος του περασμένου Μαΐου, αποφάσισε να επισκεφτεί τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliev με τον οποίο διαπραγματεύτηκε ενεργειακά θέματα.
Οι συζητήσεις καρποφόρησαν και προκάλεσαν την αποχώρηση της ρωσικής SINTEZ από τον αντίστοιχο διαγωνισμό και η μόνη εταιρία που υπέβαλε μια δεσμευτική προσφορά της αξίας 305 εκατομμυρίων ευρώ για το 66% του ΔΕΣΦΑ ήταν η SOCAR. Η πρόταση εξαγοράς δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική και ο Σαμαράς τηλεφώνησε στον Αζέρο ομόλογο του για να βάλει κάτι επιπλέον. Βέβαια, επρόκειτο για ένα από τα πιο εξευτελιστικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Το σκάνδαλο γίνεται ακόμα πιο φανερό αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στο τέλος της δεκαετίας του 90 η Πολιτεία επένδυσε 295 εκατομμύρια ευρώ μόνο για την κατασκευή του σταθμού υγροποίησης της Ρεβυθούσας και άλλα 50 εκατομμύρια για την συντήρηση του. Σύμφωνα με μια πιο αντικειμενική αποτίμηση η αξία του "ΔΕΣΦΑ" αγγίζει τα 1.5 δισεκατομμύρια ευρώ αφού και στο πρώτο εξάμηνο του 2012 τα κέρδη της εταιρείας έφτασαν τα 95 εκατομμύρια ευρώ. Η αποκρατικοποίηση προβλέπει και την τροποποίηση του άρθρου 7 παραγράφου 5 του νόμου 3428/2005 που καθορίζει την πρόσληψη και την απόλυση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΕΣΦΑ μέσω μιας κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών και Ανάπτυξης κατά την πρώτη δεκαετία δραστηριότητας του. Επιπροσθέτως παραβιάζεται και η κοινοτική διάταξη που επιβάλλει ρητά την διαφοροποίηση μεταξύ των επιχειρήσεων που προμηθεύουν και διακινούν το φυσικό αέριο αφού η SOCAR δεν διαθέτει τέτοια προσόντα.
Η πώληση ήταν εφικτή χάριν σε καλοφτιαγμένα τεχνάσματα: στο τέλος του Ιουνίου η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε την Σύμβαση Φιλοξενούσας Χώρας με την κοινοπραξία του Shah Deniz η οποια διαχειρίζεται το ομώνυμο κοίτασμα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκεται στην Κασπία μέσα στα χωρικά ύδατα του Αζερμπαϊτζάν. Κατά τα συμφωνηθέντα δόθηκε "πράσινο φως" στην κατασκευή του αγωγού TAP - Trans Adriatic Pipeline - που από τα ελληνοτουρκικά σύνορα επεκτείνεται στην Βόρεια Ελλάδα και την Αλβανία και μετά διασχίζει την Αδριατική και φτάνει στην Νότια Ιταλία όπου συνδέεται με το υφιστάμενο δίκτυο που μοιράζει το φυσικό αέριο στις αγορές της Βόρειας Ευρώπης. Η Ευρώπη χαρακτήρισε εξαιρετικώς επιτυχημένο το συγκεκριμένο σχέδιο που θα απέφερε επενδύσεις της αξίας 1.5 δισεκατομμυρίου ευρώ και 10.000 - άμεσες και έμμεσες - θέσεις εργασίας.
Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "La Libre Belgique" διέψευσε τις αισιόδοξες προσδοκίες των ελληνικών αρχών και αποκάλυψε πως η επιλογή του TAP οφειλόταν σε μια ορισμένη επιχειρηματική στρατηγική επειδή η κατασκευή του αγωγού "Nabucco West", που θα έφτανε στην Αυστρία μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, θα δημιουργούσε μετωπική σύγκρουση με την ρωσική GAZPROM σε μια περιοχή όπου είναι αισθητή η επιρροή της. Αξίζει να σημειωθεί και η περιορισμένη χωρητικότητα του TAP που αρχικά θα μεταφέρει μόνο δέκα δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, κάτι που δεν επιτρέπει στην ΕΕ να ασκήσει μια ανεξάρτητη ενεργειακή πολιτική.
Η κοινοπραξία του TAP αποτελείται από την αγγλική BP - με το 20% των μετοχών -, την γαλλική TOTAL (10%), την νορβηγική STATOIL (20%) και την SOCAR (20%) - που θα διαχειρίζεται και το 66% του εθνικού συστήματος φυσικού αερίου - και δεν προβλέπει, προς το παρόν, καμία συμμετοχή ελληνικών εταιρειών. Επιπλέον, θα χαίρει μιας ειδικής φορολογικής προστασίας κατά τα πρώτα 25 χρόνια της δραστηριότητας της. Ποιο είναι, όμως, το συμφέρον του Δημοσίου;
Η ιδιωτικοποίηση του ΔΕΣΦΑ θα προκαλέσει προβλήματα και σε διπλωματικό επίπεδο αφού η Ρωσία - μέσω της GAZPROM - προμηθεύει το 67% του αερίου που χρειάζεται η ελληνική αγορά. Η αντίστοιχη σύμβαση διαρκεί μέχρι το 2016 και στο μεταξύ οι ρωσοελληνικές σχέσεις είναι πολύ ψυχρές. Σε περίπτωση συγκρούσεων ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα για το Κυπριακό η το Αιγαίο το Αζερμπαϊτζάν - χώρα που έχει πολλά κοινά εθνικά και πολιτιστικά σημεία με την Τουρκία - θα μπορεί να εξασφαλίσει την προμήθεια του φυσικού αερίου στην Ελλάδα;
ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 2016
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στους "Βίους Παράλληλους" ο Πλούταρχος αφηγούταν τα μεγαλουργήματα των κορυφαίων προσωπικοτήτων του ελληνορωμαϊκού κόσμου με τον σκοπό να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους οι μέλλουσες γενιές. Στην περίπτωση του Αριστείδη, που χρημάτισε επώνυμος άρχοντας κατά την εποχή των Μηδικών πολέμων, ο συγγραφέας διέκρινε την τιμιότητα και τον πατριωτισμό του επειδή είχε αρνηθεί να παραδώσει την Αθηνα στους Πέρσες που θα του απέδιδαν χρήματα και τιμές. Όσοι σήμερα διοικούν τα κοινά στην Ελλάδα όχι μονο πωλούνται σε όσους τους χαρίζουν ένα πιάτο φακές αλλα και διαλέγουν τις χειρότερες λύσεις για τα προβλήματα της χώρας.
Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΕΣΦΑ: ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΕΜΠΟΔΙΑ
Την περασμένη πρώτη Αυγούστου το TAIPED ανακοίνωσε την πώληση του 66% του ΔΕΣΦΑ στην αζερική SOCAR. Αργότερα, η ίδια απόφαση πάρθηκε και από την Γενική Συνέλευση των Μετοχων των ΕΛΠΕ που διαχειρίζονταν το 35% του κεφαλαίου. Η διαδικασία αποκρατικοποίησης είναι περιπλοκη και απαιτεί την έγκριση άλλων ελληνικών φορέων όπως του Ελεγκτικού Συνεδρίου, της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και της Βουλής. Πάντως, το Ευρωκοινοβούλιο παίζει ένα πρωταρχικό ρολο για την συγκεκριμένη συναλλαγή και για την ολοκλήρωση της αναμένεται να δοθεί το πράσινο φως από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την Κοινοτική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ACER). Οι Βρυξέλλες, που βρίσκονταν στο παρασκήνιο για να εμποδίσουν την απόκτηση της ΔΕΠΑ από την ρωσικη GAZPROM, πρέπει να βγάλουν οριστικά την μάσκα και να βρούν τον τρόπο να συμμορφωθεί η εν λόγο ιδιωτικοποίηση στις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποιες καθιερώνουν την διάκριση μεταξύ της παραγωγής και της διαχείρισης του συστήματος μεταφοράς του φυσικού αεριου, κάτι που απαγορεύεται να αναλάβει η ίδια εταιρεία. Σε αυτό το σημείο κανεις δεν παίρνει υπόψη του το ενδεχόμενο μιας αποτυχίας καθώς τα 400 εκατομμύρια του "deal" θα διοχετευτούν στον κλειστό λογαριασμό της Τρόικας για την αποπληρωμή του χρέους.
ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΕΣΦΑ
Η αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ συσχετίζεται με την κατασκευή του αγωγού TAP (Trans Adriatic Pipeline) που θα διασχίσει την Βόρεια Ελλάδα, την Albania και την Αδριατική για να καταλήξει στην Νότια Ιταλία όπου συνδέεται με το υφιστάμενο δίκτυο που μοιράζει το φυσικό αέριο στις αγορές της Βόρειας Ευρώπης. Η ελληνική κυβέρνηση χαρακτήρισε το έργο ως μια πολύ επιτυχημένη πρωτοβουλία που θα αποφέρει επενδύσεις της αξιας 1.5 δισεκατομμυριων ευρώ και 10.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας και απόκρυψε τους σοβαρούς αντίκτυπους στο περιβάλλον και στον προϋπολογισμό του Δημοσιου. Πρωτίστως χρειάζεται να τονίσουμε την περιορισμένη χωρητικότητα του TAP που θα μεταφέρει μονο 10 δισεκατομμύρια κυβικά μετρα φυσικού αεριου ετησίως. Πρέπει να κατασκευαστεί ένας σταθμός συμπίεσης στις Σέρρες για να διπλασιαστεί η προμήθεια. Με τέτοιες προϋποθέσεις το TAP αποτελεί σπαταλη κρατικών κονδυλιων αφού η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να απεξαρτηθεί ενεργειακά από την Ρωσία. Επιπλέον, ο Τύπος αψήφησε τις περιβαλλοντικές μελέτες που αποδεικνύουν την χειροτέρευση της ποιότητας του αέρα και την αύξηση του θορύβου. Πρόκειται για παράγοντες πολύ επικίνδυνος για τη ζωή των ανθρώπων οι οποιοι θα επηρεάσουν επτά περιοχές που προστατεύονται από το πρόγραμμα Natura 2000. Μέχρι στιγμής κανεις δεν φανέρωσε τους λόγους για τους οποιους στον αντίστοιχο διαγωνισμό πλειοδότησε η επιχείρηση μιας χώρας που καλύπτει μονο το 17% της εγχώριας ζήτησης του φυσικού αεριου. Για αυτό πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα λάθη της ελληνικής διπλωματίας στις σχέσεις με την Μόσχα.
ΕΛΛΑΔΑ-ΡΩΣΙΑ, ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
Κατά την διάρκεια του δεκατου όγδοου και του δεκατου ενατου αιώνα οι εξαιρετικές σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Ρωσίας βασίζονταν σε κοινά ιστορικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεια. Οι εξεγέρσεις των Ορθοδοξων εθνών κατά του Οθωμανικού ζυγού βρήκαν την μεγάλη υποστήριξη της τσαρικής αυλής που έπαιξε σημαντικό ρολο και στην διαδικασία της ανεξαρτησίας τους. Η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο Ψυχρός Πόλεμος συνέβαλαν σημαντικά στην δραστική μείωση της ρωσικης επιρροής και από αυτό επωφελήθηκαν οι Αμερικανοι που θεωρούσαν την Ανατολική Μεσόγειο ως "περιοχή-κλειδί" για την πραγματοποίηση των στρατηγικών στόχων τους. Οι παρεξηγήσεις που σημειώθηκαν από την έναρξη της οικονομικής κρίσης (2009) επιδείνωσαν τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της Αθηνας και της Μόσχας. Λίγο πριν την υπογραφή του Πρώτου Μνημονίου Συνεννόησης που έγινε τον Μάιο του 2010, ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου συναντήθηκε στο Κρεμλίνο με τον ομόλογο του Vladimir Putin που του πρόσφερε οικονομική συμπαράσταση. Ο Παπανδρέου απέρριψε την πρόταση και τελικά ζήτησε την βοήθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ. Από το τέλος του 2010 μένει απραγματοποίητη η πρωτοβουλία της Μόσχας να έρθει σε συμβιβασμό με την ελληνική πλευρά περί μιας κοινής αμυντικής στρατηγικής. Στην ρωσικη πρωτεύουσα ακόμα θυμούνται την πρόσφατη επίσκεψη του πρώην υπουργού Πάνου Παναγιωτοπουλου ο οποιος συνέχιζε να επαναλαμβάνει ότι η Ελλάδα ανηκε στο ΝΑΤΟ. Τον Μάρτιο του 2013 ο Vladimir Putin μεταβίβασε μια σκληρή προειδοποίηση στην Αθηνα σύμφωνα με την οποια η Ελλάδα θα βρισκόταν στην ίδια κατάσταση με την Κύπρο αν δεν πλειοδοτούσαν οι ρωσικες εταιρίες GAZPROM και SINTEZ που υπέβαλαν τις καλύτερες προσφορες στον διαγωνισμό για την αποκρατικοποίηση των ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Υπενθυμίζεται ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν επέτρεψε στους Ρώσους - που είχαν εκταμιεύσει ένα δάνειο της αξιας 2.5 δισεκατομμύρια ευρώ με προορισμό την Λευκωσία - την κατασκευή και την διαχείριση ενός τερματικού σταθμού φυσικού αεριου. Όταν ξέσπασε η κρίση, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής προσπάθησε να καταφύγει στην βοήθεια της Μόσχας η οποια δεν παραχωρήθηκε. Η διακοπή της επαφής μεταξύ των δυο χωρων έγινε μετά το ταξίδι του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο Αζερμπαϊτζάν με τον σκοπό να διευθετηθούν ενεργειακά θέματα με τον ομόλογο του Ilham Aliev. Η κίνηση της Αθηνας, που επέλεξε να υπηρετεί, για άλλη μια φορα, τα συμφέροντα της ΕΕ και των ΗΠΑ, προκάλεσε την αποχώρηση των ρωσικων ομιλων GAZPROM και SINTEZ από την διεκδίκηση των ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Με αυτό τον τρόπο η αζερική SOCAR, που αντιπροσωπεύει τα τουρκικα συμφέροντα στην περιοχή, απέκτησε το 66% του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αεριου σε ένα εξευτελιστικό τίμημα (400 εκατομμύρια ευρώ). Ένα τραγικό λάθος εκ μέρους της ελληνικής πλευράς που ενδέχεται να πληρωθεί πολύ ακριβά. GAZPROM-ΕΛΛΑΔΑ: ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ; Στο 1987 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου συνήψε μια τριακονταετή σύμβαση προμήθειας φυσικού αεριου με την GAZPROM που εξασφαλίζει το 67% της ανάγκης της ελληνικής αγοράς. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κυριου Alexander Medvedev, εκτελεστικού διευθυντή του οργανισμού, το τίμημα που πληρώνει η Ελλάδα ξεπερνάει κατά το 30% αυτό των υπολοιπων χωρων της ΕΕ. Ο Σαμαράς έστειλε μια επιστολή στον Πούτιν για να πετύχει την ίδια έκπτωση με την Βουλγαρία (20%). Οι διαπραγματεύσεις δεν καρποφορούν και η GAZPROM δικαιολογεί την επιχειρησιακή πολιτική της επικαλούμενη την γεωγραφική απόσταση και τα δομικά όρια της εθνικής αγοράς. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι η Μόσχα απέστειλε ένα ενδιάμεσο στέλεχος της θυγατρικής GAZPROMEXPORT για να ρυθμιστεί το θέμα αποδεικνύει το μηδενικό ενδιαφέρον της να δραστηριοποιείται μέσα στην Ελλάδα. Οι δυο πλευρές μπορούν να προσφύγουν σε διεθνή διαιτησία που θα καθορίσει το πλαίσιο σύμφωνα με το οποιο θα γίνει η ενδεχομενη έκπτωση, κάτι που κατά πασα πιθανότητα θα σταματήσει την συνεργασία μετά το 2016. Οι αυταπάτες της κυβέρνησης και η απειλή της αξιωματικής αντιπολίτευσης να ακυρώσει όλες τις ιδιωτικοποιήσεις δεν βελτιώνουν την θέση της Ελλάδας στον γεωπολιτικό χάρτη και δυσκολεύουν την εύρεση ενός επενδυτη που θα πωλήσει το αέριο σε πιο λογικές τιμές επαληθεύοντας την φήμη σύμφωνα με την οποια σε τρία χρονια η χωρα θα στερηθεί ενός υλικού κοινής ωφέλειας.