Στις αρχές του φθινοπώρου 1944, ενώ
ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχιζόταν σε διάφορα μέτωπα, όλα έδειχναν ότι
δεν θ' αργούσε η απελευθέρωση της Ελλάδας.
Απελευθέρωση! 
Οι νέοι υπουργοί που συμπεριλήφθηκαν στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας ήταν οι Σβώλος, Αγγελόπουλος (υφυπουργός), Ζεύγος, Πορφυρογένης, Τσιριμώκος και Ασκούτσης...
Στις 26 Σεπτεμβρίου υπογράφηκε στην ιταλική πόλη Καζέρτα μια συμφωνία μεταξύ...
των ελληνικών ανταρτικών δυνάμεων (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ) και των Αγγλων, που όριζε ότι «όλαι οι ανταρτικαί ομάδαι αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της ελληνικής κυβερνήσεως εθνικής ενότητος», ότι «η ελληνική κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς» του Βρετανού στρατηγού Σκόμπι, «όστις ωνομάσθη υπό του ανωτάτου συμμαχικού αρχιστρατήγου» Ουίλσον «ως στρατηγός διοικών τας δυνάμεις εν Ελλάδι».
Σκόμπι
Η συμφωνία τόνιζε επίσης ότι «όσον αφορά τας Αθήνας ουδεμία ενέργεια θ' αναληφθεί εκτός υπό τας αμέσως διαταγάς του στρατηγού Σκόμπι».
Βέβαια η ανάθεση της διοίκησης των ελληνικών δυνάμεων στο στρατηγό Σκόμπι από τον αρχηγό των συμμαχικών δυνάμεων της Μεσογείου, Βρετανό στρατηγό Ουίλσον, είχε πραγματοποιηθεί πριν από τη διάσκεψη της Καζέρτας, που απλώς την επισημοποίησε.
Ο φόβος των Αγγλων και του Παπανδρέου ήταν μήπως ο ΕΛΑΣ κατελάμβανε την εξουσία μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Μετά την αναγγελία της συμφωνίας της Καζέρτας ο κατοχικός πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης ζήτησε να μιλήσει στους δημοσιογράφους και τους ανακοίνωσε τους όρους αυτής της συμφωνίας: «Απαγορεύεται -είπε- στον ΕΛΑΣ ν' αναλάβει την αρχή. Απαγορεύεται στον ΕΛΑΣ της υπαίθρου να μπει και να στρατωνιστεί στην Αθήνα. Ο ΕΛΑΣ έχει τεθεί υπό τις διαταγές του στρατηγού Σκόμπι».
Οι δηλώσεις Ράλλη εντυπωσίασαν ιδιαίτερα τον ΕΑΜικό κόσμο της Αθήνας, που τις θεώρησε «καθαρή προβοκάτσια» και ως τέτοια την κατήγγειλε στον αθηναϊκό λαό. «Γράφτηκαν και μοιράστηκαν εκατοντάδες, χιλιάδες προκηρύξεις και τρικ. Βγήκαν τα χωνιά το βράδυ και συνεργεία για γράψιμο στους τοίχους μέχρι τις παρυφές του κέντρου της Αθήνας».
«Δυστυχώς όμως -γράφει ένα ανώτατο στέλεχος του ΕΛΑΣ της Αθήνας- δεν ήταν προβοκάτσια», οι δηλώσεις Ράλλη «ήταν αλήθεια». Η ηγεσία της ελληνικής Αριστεράς επιθυμούσε να λειτουργήσει εκείνη τη χρονική στιγμή μέσα στο πνεύμα της εθνικής ενότητας και της αντιχιτλερικής συμμαχίας. Στις 3 Οκτωβρίου 1944 ο παράνομος «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε κοινή δήλωση του Γ. Ζεύγου, μέλους της ηγεσίας του ΚΚΕ, και του Θ. Τσάτσου, ιδιαίτερου συνεργάτη του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, που τόνιζε τα ακόλουθα:
Κοινή δήλωση
«Πολίτες της Αθήνας. Η επιθυμία και η εντολή της εθνικής κυβέρνησης είναι να ενωθεί όλος ο λαός και πειθαρχημένος και αντάξιος των αγώνων που διεξήγαγε να στεφανώσει το έργο του με την παραδειγματική τήρηση της τάξης. Καλούμε όλο το λαό της Αθήνας, όλες τις πατριωτικές οργανώσεις, ΕΑΜικές και μη ΕΑΜικές, να ενωθούν στην κοινή πίστη για τη λευτεριά, τη λαϊκή κυριαρχία.
»Οι εθνικές δυνάμεις περιλαμβάνοντας όλες τις πατριωτικές οργανώσεις, ΕΑΜικές και μη ΕΑΜικές, θα εξασφαλίσουν απόλυτη τάξη, σύμφωνα με τις αυστηρότατες εντολές της κυβέρνησης. Κανένα έκτροπο και καμιά αυτοδικία δεν θα ταράξουν τη χαρά της απελευθέρωσης. Η τιμωρία των προδοτών μένει έργο της κυβέρνησης. Ολοι πειθαρχημένοι και αδελφωμένοι, αντάξιοι πολίτες της ηρωικής Αθήνας θα προχωρήσουμε προς την εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας και την οργανική της λειτουργία. Σύνθημά μας, σύνθημα όλων: Ενότητα και Πειθαρχία στην κυβέρνηση. 29.9.1944».
Σε άρθρο του «Ριζοσπάστη» της αυτής ημερομηνίας (3.10.1944) αναφερόταν ότι «ο εθνικός στρατός του ΕΛΑΣ αναλαμβάνει επίσημα απέναντι στην εθνική κυβέρνηση και τους Συμμάχους το υπέροχο καθήκον της απελευθέρωσης της χώρας και της εξασφάλισης μιας αληθινής τάξης...».
Στις 9 Οκτωβρίου 1944 οι Βρετανοί Τσόρτσιλ και Ιντεν έφτασαν στη Μόσχα για μια νέα παρτίδα στο διπλωματικό σκάκι ανάμεσα στην αγγλική και τη σοβιετική ηγεσία. Ανάμεσα στα θέματα των συνομιλιών στη Μόσχα εξέχουσα θέση θα έχει και η Ελλάδα.
Στις 10 Οκτωβρίου ο κόσμος της Αθήνας βρίσκεται πλέον σε συναγερμό, νιώθει ότι φτάνει η στιγμή που θ' αναπνεύσει και πάλι ελεύθερος έπειτα από τριάμισι χρόνια ξενικής κατοχής.
Φεύγουν
Να πώς περιγράφει ο καπετάνιος του Α' Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ, Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας), ως αυτόπτης μάρτυρας, τις ανεπανάληπτες στιγμές της απελευθέρωσης της Αθήνας το φθινόπωρο του '44: «12 Οχτώβρη, Πέμπτη. Από νωρίς βρισκόμαστε στα γραφεία του Σώματος και παίρνουμε αναφορές από τις μονάδες μας. Οι Γερμανοί όλη τη νύχτα έφευγαν, μαζικά τώρα. Και από την αρτηρία της Ιεράς Οδού κι από τα βόρεια προάστια. Ολη τη νύχτα αδειάζουν καταυλισμούς, αποθήκες, ιδρύματα, υπηρεσίες, γραφεία. Καίνε χαρτιά. Φεύγουν.
Οι συνοικίες και οι συνοικισμοί -μαχόμενες μονάδες- το 'χουν πάρει χαμπάρι και βρίσκονται στο πόδι από τα χαράματα. Τμήματά μας έχουν ακροβολιστεί μέχρι τους πλαϊνούς δρόμους του κέντρου - Σύνταγμα, Ομόνοια. Γύρω στις 10 π.μ. αγγελιαφόρος φέρνει την είδηση: οι Γερμανοί κατέβασαν τη σημαία τους από την Ακρόπολη. Και σε λίγο άλλοι: Οι Γερμανοί κατέθεσαν στεφάνι στον Αγνωστο Στρατιώτη. "Είμαστε Στρατός ιπποτικός!" θέλουν να πουν μ' αυτή τη χειρονομία τους.
"Ομως οι "Ιππότες", καθώς έφευγαν οι τελευταίοι τους, πυροβόλησαν και σκότωσαν άοπλους ανθρώπους στην Ομόνοια και στο τέρμα Ιπποκράτους. Κι ύστερα συνέχεια κι άλλοι κι άλλοι αγγελιαφόροι. Οι συνοικισμοί και οι γειτονιές ξεχύθηκαν στο κέντρο. Συγκεντρώνονται πάνδημα στις δικές τους κεντρικές πλατείες, κι από κει ποτάμια κατεβαίνουν μ' ένα πρωτόφαντο ξέσπασμα χαράς. Αγκαλιάζονται, φιλιούνται, τραγουδάνε, χορεύουν, φωνάζουν συνθήματα. Ανεμίζουν κόκκινες κι ελληνικές σημαίες. Σηκώνουν πλακάτ. Ξεπετάγονται φλογεροί ρήτορες. Η Πανεπιστημίου, η Σταδίου, το Σύνταγμα και η Ομόνοια, μια λαοθάλασσα».
Αλλά οι χαρμόσυνες μέρες δεν θα κρατήσουν πολύ. Σε λίγο ο ελληνικός ουρανός και πάλι θα σκοτεινιάσει.
enet.gr
