Είναι
δυνατόν οι τράπεζες να κάνουν έξωση σε εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες και να
κατάσχουν τα σπίτια τους; Ποιος θα τα πάρει; Η πρώτη απάντηση στα εύλογα
ερωτήματα είναι οι εικόνες ερήμωσης σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ, όπου οι
τράπεζες προέβησαν σε κατασχέσεις σπιτιών. Τα κτίρια παραμένουν κουφάρια
αδειανά. Κι όμως στην Ελλάδα υπάρχει διεθνές ενδιαφέρον από κερδοσκοπικά funds
για... αγορά «κόκκινων» δανείων και, συνεπώς, για κατάσχεση σπιτιών. Γιατί αυτό;
Το εκ πρώτης όψεως παράλογο διάβημα καταδεικνύει τη νέα τάση στην παγκόσμια
καπιταλιστική οικονομία που μετακινείται από το δόγμα της «κατοχής» σ’ αυτό της
«χρήσης». Δεν χρειάζεται, με άλλα λόγια, κάποιος να κατέχει σπίτι, αυτοκίνητο,
ποδήλατο κ.ά., μπορεί να τα «νοικιάζει»! Ο ίδιος ο καπιταλισμός συντρίβει τα
άλλοτε «ιερά και όσιά του», όπως είναι η ατομική ιδιοκτησία! Θα μπορούσε,
μάλιστα, να πει κανείς πως οδεύουμε προς έναν ιδιότυπο καπιταλιστικό
«κομμουνισμό», αλλά μόνο ως προς το μεγάλο πλήθος των ανθρώπων, που δεν θα
κατέχουν απολύτως τίποτα. Αντιθέτως, κάποιοι-ελάχιστοι ολιγάρχες θα κατέχουν τα
πάντα. Για την ακρίβεια, οι εταιρείες (αντί του κράτους)θα κατέχουν τα σπίτια,
τα αυτοκίνητα, τα ποδήλατα, τις ιατρικές υπηρεσίες κ.ά., τα οποία θα νοικιάζουν
στους «κάτω». Αυτή είναι η λεγόμενη «οικονομία της λειτουργικότητας» ή,
καλύτερα, «οικονομία της χρήσης». Στόχος της οικονομίας αυτής είναι η
παρεχόμενη υπηρεσία και όχι το προϊόν. Η πώληση του προϊόντος αντικαθίσταται
από την πώληση της χρήσης του. Οι καταναλωτές δεν αγοράζουν το προϊόν αλλά τη
χρήση του. Νοικιάζουν, δηλαδή, ένα αυτοκίνητο για ορισμένη χρονική διάρκεια, ή
αγοράζουν την «πλύση» και όχι το πλυντήριο. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, μία σειρά
μεγάλες βιομηχανίες αρχίζουν να ενεργοποιούν την αρχή της λειτουργικότητας. Η
Xerox, φερ’ ειπείν, πουλάει φωτοτυπίες και όχι φωτοτυπικά. Το ίδιο ισχύει και
με τη Renault που εξειδικεύεται στις μπαταρίες για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τις
οποίες οι οδηγοί θα αλλάζουν στους σταθμούς ανεφοδιασμού. Η οικονομία της
χρήσης είναι προσαρμοσμένη στις ακριβές και σπάνιες πλέον πρώτες ύλες. Έτσι, η
μετακίνηση στην οικονομία της χρήσης παρουσιάζεται ως συνυφασμένη με τη
βιώσιμη(ή πράσινη) ανάπτυξη. Η βιωσιμότητα είναι συνδυασμένη με την σπάνι των
πρώτων υλών(προς τούτο αποθηκεύουν τα απόβλητα και τα ανακυκλώνουν)και, συνεπώς,
με τα όρια της οικονομικής ανάπτυξης-όγκος πωλήσεων, μείωση του κόστους- που
έχουν εξαντληθεί. Γι’ αυτό αναζητούνται νέα πεδία προστιθέμενης αξίας. Έτσι, η
ενοικίαση είναι ένας νέος τρόπος, που προσφέρεται μαζί μ’ ένα σύνολο(πακέτο)
αγαθών και υπηρεσιών. Τώρα, επί παραδείγματι, που το δημόσιο ασφαλιστικό
σύστημα καταρρέει στην Ελλάδα, οι ιδιωτικές εταιρείες θα καλύψουν το κενό,
προσφέροντας διάφορα προϊόντα (οι ιατρικές εταιρείες μαζί με τις υπηρεσίες
πρόληψης της πτώσης γερόντων, θα προσφέρουν και τον εξοπλισμό αν, τελικά,
πέσουν!). Μια επιχείρηση, επίσης, μπορεί να προσαρμόσει την προσφορά της,
καλύπτοντας θέματα υγείας, κίνησης, εκπαίδευσης κ.ά. Όλα, λοιπόν, θα τα
διαχειρίζονται οι ιδιωτικές εταιρείες, καταργώντας το κράτος. Για την ακρίβεια
θα καταργηθεί το κοινωνικό κράτος, ενώ το κράτος θα υφίσταται μόνο ως
κράτος-χωροφύλακας, προστατεύοντας τους ολιγάρχες από την οργή των μη
κατεχόντων, των ελεύθερων πλην «αβράκωτων» ανθρώπων, όπως συνέβαινε στον 19ο
αιώνα, όταν οι χωρικοί-κολίγοι ανήκαν στον φεουδάρχη. Οδεύουμε, κατά συνέπεια,
προς ένα είδος επιστροφής στο μεσαίωνα για τη συντριπτική πλειοψηφία των
ανθρώπων, των οποίων η δυνατότητα να επηρεάζουν την οικονομία μέσω της εργασίας
τους θα μειώνεται διαρκώς, λόγω της ρομποτικής. Πρόκειται με άλλα λόγια για την
προσπάθεια του κεφαλαίου να απελευθερωθεί από την εργασία. Ήδη με το
χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και τις νέες τεχνολογίες φαίνεται να απαλλάσσεται από
τους εργαζόμενους αλλά όχι και από την εργασία. Μόνο που κατ’ αυτόν τον τρόπο
δεν θα μπορεί να πουλάει τα προϊόντα μήτε για «κατοχή» μήτε για «χρήση». Τι
απομένει; Οι ολιγάρχες, αφού κανιβαλίσουν τους «κάτω», να αρχίσουν να
αλληλοτρώγονται και μεταξύ τους μέχρις ενός. Άρα, κι αυτός ο δρόμος είναι
αδιέξοδος…
Γιώργος Παπασωτηρίου
Απέναντι Όχθη
