και συμπτύσσονται προς το βορρά, για να αντιμετωπίσουν τον Κόκκινο Στρατό, που προελαύνει. Ο αξιωματικός του ΕΛΑΣ, Σπύρος Κωτσάκης, αφηγείται:
Οι Γερμανοί όλη τη νύχτα έφευγαν μαζικά τώρα. Και από την αρτηρία της Ιεράς Οδού κι από τα βόρεια προάστια. Όλη τη νύχτα άδειαζαν καταυλισμούς αποθήκες, ιδρύματα, υπηρεσίες, γραφεία. Καίνε χαρτιά. Φεύγουν. Οι συνοικίες κι οι συνοικισμοί – μαχόμενες μονάδες το έχουν πάρει χαμπάρι και βρίσκονται στο πόδι από τα χαράματα. Τμήματά μας έχουν ακροβολιστεί μέχρι τους πλαϊνούς δρόμους του κέντρου. Σύνταγμα – Ομόνοια. Γύρω στις 10 το πρωί αγγελιοφόρος φέρνει την είδηση ότι οι Γερμανοί κατέβασαν τη σημαία τους από την Ακρόπολη. Και σε λίγο άλλοι: οι Γερμανοί κατέθεσαν στεφάνι στον Αγνωστο Στρατιώτη. “Είμαστε στρατός ιπποτικός”, θέλουν να πουν μ’ αυτή τη χειρονομία τους. Όμως οι “Ιππότες” καθώς έφευγαν πυροβόλησαν και σκότωσαν άοπλους ανθρώπους στην Ομόνοια και στο τέρμα Ιπποκράτους.
Έφταναν συνεχώς και καινούργιοι αγγελιοφόροι. Οι συνοικισμοί και οι γειτονιές ξεχύθηκαν στο κέντρο. Συγκεντρώνονται πάνδημα στις δικές τους κεντρικές πλατείες κι από κει ποτάμια κατεβαίνουν μ’ ένα πρωτόφαντο ξέσπασμα χαράς. Αγκαλιάζονται, φιλιούνται, τραγουδάνε, χορεύουν, φωνάζουν συνθήματα. Ανεμίζουν κόκκινες κι ελληνικές σημαίες. Σηκώνουν πλακάτ. Ξεπετάγονται φλογεροί ρήτορες. Η Πανεπιστημίου, η Σταδίου, το Σύνταγμα και η Ομόνοια, μια λαοθάλασσα.
Ένα ακόμα απόσπασμα για τη “μεγάλη ημέρα” του συγγραφέα Γιώργου Θεοτοκά (Γιώργος Θεοτοκάς,Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία)
Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…». Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά «Εμπατίρησε» (καινούργια λέξη argot).. Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του «παιδικού μετώπου» του ΕΑΜ».
Δείτε επίσης ένα βίντεο με σπάνιες σκηνές από την απελευθέρωση που τράβηξε εκείνες τις μέρες ο Φιλοποίμην Φίνος, πολλά χρόνια προτού γίνει γνωστός από τις παραγωγές της Φίνος Φιλμς. Ένα ντοκιμαντέρ που δε βρήκε ποτέ το δρόμο του για τις κινηματογραφικές αίθουσες, πιθανότατα για πολιτικούς λόγους-σκοπιμότητες.
Εδώ μπορείτε να ακούσετε το ηχητικό ντοκουμέντο με την αναγγελία της απελευθέρωσης.
