Η μαθηματική αλχημεία των μεθόδων που χρησιμοποιούν παρουσιάζεται ως ενδελεχής επιστήμη, παρότι απέχει ριζικά από τις θεωρίες του Κέυνς, του Άνταμ Σμιθ ή του Μαρξ. Τα οικονομικά μοντέλα που απέτυχαν παταγωδώς να προβλέψουν την κρίση του 2008 εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για να δικαιολογηθεί ως αναπόφευκτη η φτωχοποίηση κρατών και πολιτών. Και ένα νέο βιβλίο από τους πρωτεργάτες ενός φοιτητικού κινήματος ξεσκεπάζει την αντιεπιστημονική ορθοδοξία και την αναξιοπιστία των τεχνοκρατών.
Το κίνημα των φοιτητών (Rethinking Economics) ξεκίνησε στο Μάντσεστερ της Αγγλίας πριν μερικά χρόνια και σήμερα έχει επεκταθεί σε 15 χώρες, από την Βραζιλία, την Βρετανία και τις ΗΠΑ, μέχρι την Ινδία και την Κίνα. Παρεμφερείς πρωτοβουλίες, όπως το Exploring Economics, προσπαθούν να ενημερώσουν φοιτητές και κάθε ενδιαφερόμενο σχετικά με τις διάφορες οικονομικές θεωρίες, πολλές από τις οποίες δεν διδάσκονται σε αρκετά πανεπιστήμια. Οι παραπάνω πρωτοβουλίες τονίζουν τους κινδύνους στους οποίους έχει εκτεθεί η παγκόσμια οικονομία, καθότι η διαχείρισή της επαφίεται σε δογματικούς «εμπειρογνώμονες» και εξαρτάται από αναξιόπιστα μοντέλα που βασίζονται σε μαθηματική αλχημεία.
Μια επιστήμη διαφορετική από τις άλλες
Απόφοιτοι θετικών επιστημών - μηχανολόγοι, μαθηματικοί και φυσικοί - είναι περιζήτητοι στο Σίτι του Λονδίνου και στα άλλα τραπεζικά κέντρα, διότι έχουν πολύ καλές γνώσεις μαθηματικών και μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για να λύσουν τα πολύπλοκα συστήματα μαθηματικών εξισώσεων της οικονομολογίας. Οι μέθοδοι μαθηματικής ανάλυσης που χρησιμοποιούν και οι σειρές οικονομικών δεδομένων που αναλύουν είναι παρεμφερείς με αυτές των δικών τους ειδικοτήτων. Όμως οι ομοιότητες τελειώνουν εκεί. Διότι στις θετικές επιστήμες τα μαθηματικά μοντέλα και οι θεωρίες που χρησιμοποιούνται απορρίπτονται εάν δεν αντικατοπτρίζουν τα δεδομένα, και στη συνέχεια αναζητούνται νέα μοντέλα και νέες θεωρίες.
Αντίθετα, όπως έχουν επισημάνει διάφοροι σχολιαστές, στην οικονομολογία δίνεται πρωτεύοντας ρόλος στη θεωρία και δευτερεύοντας στα δεδομένα (βλέπε, για παράδειγμα, εδώ και εδώ). Επιπλέον, τα οικονομικά μοντέλα προσπαθούν να προβλέψουν γεγονότα που επηρεάζονται από ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις ή κλιματολογικές επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή, και να αντικατοπτρίσουν την πλασματική οικονομία των χρηματοπιστωτικών προϊόντων. Η κρίση του 2008 έδειξε πόσο αφερέγγυα ήταν τα εν λόγω μοντέλα.
Με όποιον δάσκαλο καθίσεις ...
Καθότι η οικονομολογία συμπεριλαμβάνει διάφορους τομείς των κοινωνικών επιστημών και δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τα μαθηματικά, η φερεγγυότητα των οικονομικών μοντέλων είναι αμφισβητήσιμη. Επίσης, οι περισσότεροι οικονομολόγοι χρηματοδοτούνται από συμφέροντα που ενδιαφέρονται πρώτιστα να χειραγωγήσουν τις διεθνείς αγορές, και η εκπαίδευσή τους κατευθύνεται ανάλογα.
Οι φοιτητές που ξεκίνησαν το κίνημα στο Μάντσεστερ διαμαρτύρονταν διότι όχι μόνο οι καθηγητές τους δεν έκαναν καμία μνεία της κρίσης του 2008 στις διαλέξεις, αλλά δεν τους παρείχαν τα απαραίτητα θεωρητικά εργαλεία για να την κατανοήσουν. Ενώ οι καθηγητές παρουσίαζαν την οικονομολογία ως μια αλάνθαστη επιστήμη που βασίζεται σε αναμφισβήτητα επιστημονικά κριτήρια και κανόνες, δεν προσέφεραν εξηγήσεις για σημαντικά γεγονότα. Οι φοιτητές οργάνωσαν μόνοι τους απογευματινά μαθήματα για να ενημερωθούν σχετικά με οικονομικές θεωρίες, απόψεις, ή γεγονότα που δεν διδάσκονταν.
Οι καθηγητές ζητούσαν από τους φοιτητές να περιγράψουν οικονομικές θεωρίες και μοντέλα, και πως αυτά μπορούσαν να εξηγήσουν ορισμένα συμβάντα, αλλά όχι να αξιολογήσουν τα εν λόγω μοντέλα. Εκεί ακριβώς έγκειται το πρόβλημα: κάθε απάντηση πρέπει να συνάδει με τις προβλέψεις ενός «αλάθητου» μοντέλου. Και κάθε μοντέλο εμπεριέχει αρκετούς συντελεστές ή παραμέτρους που «βελτιστοποιούνται» ανάλογα, όταν τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα ή δεν συνάδουν με τα δεδομένα.
«Οικονοκρατία»
Τρεις από τους παραπάνω φοιτητές περιγράφουν τις εμπειρίες τους στο βιβλίο τους «Οικονοκρατία» (The econocracy – The perils of leaving economics to the experts), που εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 2016. Οι συγγραφείς του βιβλίου αποδεικνύουν με αδιαμφισβήτητα στοιχεία πως η οικονομολογία που εξυπηρετεί την κερδοσκοπία δεν εκπαιδεύει επιστήμονες, αλλά υπάκοους τεχνοκράτες, οι οποίοι δεν αμφισβητούν την ορθότητα των οικονομικών μοντέλων και δεν ασχολούνται με τις κοινωνικές και ηθικές συνέπειες των προβλέψεών τους.
Όπως τονίζουν οι συγγραφείς, ενώ η οικονομία επηρεάζει τη ζωή όλων μας, οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι έχουν ιδιοποιηθεί την ερμηνεία των οικονομικών εξελίξεων. η οποία θεωρείται απαγορευμένη ζώνη για τους πολίτες. Ωστόσο, ακόμα και όταν διάφοροι οικονομολόγοι, όπως η Ann Pettifor, πρόβλεψαν την κρίση του 2008, οι προειδοποιήσεις τους δεν εισακούστηκαν από τους τεχνοκράτες.
Τα φοιτητικά κινήματα ξεσκέπασαν εκ των έσω τη σαθρότητα της αντιεπιστημονικής ορθοδοξίας και την αναξιοπιστία των τεχνοκρατών, και ώθησαν φοιτητές από 31 κράτη να οργανώσουν από μόνοι τους μια πιο πλουραλιστική και επιστημονική κατάρτιση.
thepressproject
