Ηράκλειο Κρήτης – Ελλαδα: τη στιγμή που απελπίστηκε απο τα χρέη του, ο Βαγγέλης Πετράκης ήπιε ενα δηλητηριώδες παρασκεύασμα μπύρας με γκαζολίνη. Το σημείωμα που άφησε δεν ανέφερε τα οικονομικά προβλήματα της επιχείρησης φρούτων και λαχανικών που είχε και για τα οποία η οικογένεια του ήταν ενήμερη. Αντ’ αυτού άφησε πίσω του οδηγίες στα παιδιά του με ποιό τρόπο να φροντίζουν τα ζώα του: “βάλτε τη μαμά κουνέλα σε ξεχωριστό μέρος απο τα μικρά της” έλεγε το σημείωμα ξεκινώντας. Στη συνέχεια έκανε δεύτερες σκέψεις και κάλεσε το γιό του Στέλιο ο οποίος τον μετέφερε στο νοσοκομείο. Ο Πετράκης επέζησε κατόπιν αυτής της απόπειρας αυτοκτονίας. Η υπο κατάρρευση όμως Ελληνική οικονομία και η καταστροφή της επιχείρησης του θα τον οδηγούσε μετέπειτα σε μια πιο αποφασιστική προσπάθεια. “Ηταν η ντροπή, ο φόβος, η υπερηφάνεια, η αξιοπρέπεια“, λέει ο γιος του. “Όποιον ρωτήσετε, θα πουν ότι ήταν ένας άνθρωπος με αξιοπρέπεια“.
Δυο χρόνια σε κρίση χρέους, η Ελλάδα και οι πολίτες της παραπαίουν απο τα μέτρα λιτότητας που επιβάλονται ώστε να προληφθεί η αδυναμία πληρωμής του δημόσιου χρέους, που θα μπορούσε να προκαλέσει χάος σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο οικονομικός πόνος είναι το αντίτιμο που Ελλάδα και Ευρώπη πληρώνουν για να υπερασπιστούν το ευρώ, το επίκεντρο μιας προσπάθειας 60 ετών για την ενότητα της ηπείρου. Καθώς όμως η Ελληνική οικονομία συρρικνώνεται η κοινωνία ξεφτίζει, εγείροντας ερωτήματα για το πόσο καιρό οι Έλληνες θα είναι σε θέση να σηκώνουν το βάρος.
Το ΑΕΠ κατα το δεύτερο 3μηνο του χρόνου μειώθηκε πάνω απο 7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, εν μέσω φορολογικών αυξήσεων και περικοπών στις δημόσιες δαπάνες που – σε συνδυασμό -θα προσθέσουν έως και περίπου το 20% του ΑΕΠ. Η ανεργία ξεπερνά το 16%, ενώ η εγκληματικότητα, η έλλειψη στέγης, η μετανάστευση και οι πτωχεύσεις είναι σε άνοδο.
Η πιο δραματική όμως ένδειξη στην Ελλάδα είναι το κύμα αυτοκτονιών. Αυτές που έχουν καταγραφηθεί είναι σχεδόν διπλάσιες απο πριν την κρίση, της τάξεως των 6 ανά 100.000 πληθυσμού ετησίως, σύμφωνα με το Ελληνικό Υπ. Υγείας και τη φιλανθρωπική οργάνωση ΚΛΙΜΑΚΑ. Περίπου 40% περισσότεροι Έλληνες αυτοκτόνησαν τους 5 πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο πέρσυ – σύμφωνα με το Υπ. Υγείας.
Άλλοι έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Την Παρασκευή – σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία – ένας άνθρωπος στα 50 του που πάλευε με τα χρέη του, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο αφού αυτοπυρπολήθηκε έξω απο ένα υποκατάστημα τραπέζης, σε μια βόρεια πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη απο τότε που ξεκίνησε η 
χρηματοπιστωτική κρίση σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση απο το Βρετανικό ιατρικό περιοδικό THE LANCET, το οποίο σημειώνει οτι η Ελλάδα έχει πληγεί περισσότερο.
Ενώ ορισμένες χώρες έχουν υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών που καταγράφονται (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ όπου είναι 10 ανά 100.000 πληθυσμού) επαγγελματίες ψυχικής υγείας υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα της Ελλάδα δεν αντανακλούν την πραγματική συχνότητα αυτοκτονιών επειδή αποτελεί ένα ισχυρό στίγμα μεταξύ των Ελλήνων. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία απαγορεύει την κηδεία σε περίπτωση αυτοκτονίας, εκτός αν ο αποθανών ήταν ψυχικά ασθενής. Οικογένειες παρουσιάζουν συχνά προς τα έξω τους θανάτους από αυτοκτονία, σαν ατυχήματα.
Η γραμμή βοήθειας για περιπτώσεις αυτοκτονιών του φιλανθρωπικού οργανισμού ΚΛΙΜΑΚΑ, συνήθιζε να έχει 4-10 κλήσεις την ημέρα, αλλά “τώρα υπάρχουν και μέρες που μπορεί να έχουμε και μέχρι 100” λέει ο ψυχολόγος εκεί, Άρης Βιολατζής. Εκείνοι που καλούν έχουν συνήθως το εξής προφίλ: άνδρας, 35 με 60 ετών και οικονομικά κατεστραμένος. “Έχει χάσει επίσης την ταυτότητα του ως σύζυγος και “κουβαλητής” και δε μπορεί να είναι ο άνδρας που απαιτούν τα πολιτισμικά στάνταρτς“, υποστηρίζει ο κ. Βιολατζής.
Το Ηράκλειο, το εμπορικό κέντρο του νησιού της Κρήτης παρουσίασε μια τέτοια έξαρση θανάτων. O κύριος Βαγγέλης Πετράκης, ο έμπορος φρούτων και λαχανικών, ήταν μόνο μία από τις τρεις πρόσφατες αυτοκτονίες σε μια απλή αγορά χονδρικής πώλησης τροφίμων στην άκρη της πόλης.
“Τα θύματα ήταν κάποτε συνήθως έφηβοι και οι ηλικιωμένοι που αντιμετωπίζουν σοβαρή ασθένεια, και υπό κανονικές συνθήκες, οι περιπτώσεις αυτοκτονίας συχνά περιλαμβάνουν ένα μίγμα παραγόντων, όπως ψυχική ασθένεια“, όπως υποστηρίζει μια τοπική ψυχίατρος, η Εύα Μαρία Τσαπάκη. Η οικονομική κατάρρευση όμως έχει δημιουργήσει “ένα νέο φαινόμενο επιχειρηματιών χωρίς ιστορικό ψυχικής νόσου, που βρίσκονται νεκροί εβδομάδα παρά εβδομάδα”, συνεχίζει. “Είναι πολύ ασυνήθιστο“.
Ένα μέρος της εξήγησης, όπως πιστεύουν κάποιοι ντόπιοι, έχει να κάνει με τη χρηματοπιστωτική φούσκα σε συνδιασμό με τα πρότυπα της ανδρικής ταυτότητας στην Κρήτη. Η ιστορία του νησιού με τις εξεγέρσεις εναντίον ξένων κατακτητών, απο Οθωμανούς μέχρι Ναζί, έχει εδραιώσει ένα ιδεώδες ανδρικής δύναμης και περηφάνειας. “Η υπερηφάνεια μας φτάνει τόσο ψηλά όσο ο Ψηλορείτης”, το ψηλότερο βουνό του νησιου, λέει ο Γιάννης Τσεβαμπινας ένας τοπικός δικηγόρος. “H πολιτισμική κουλτούρα προσδίδει αυτοπεποίθηση, εξωστρέφεια και περιπετειώδη χαρακτήρα, αλλά όταν η περηφάνεια χαθεί μπορεί και να σε κάνει ευάλωτο”, υποστηρίζει.
Για τον κύριο Πετράκη, έναν εύσωμο και ολιγομίλητο άνδρα, η ντόπια συνήθεια του ελεύθερου και ανεπίσημου δανεισμού, κράτησε την επιχείρηση του στην επιφάνεια για χρόνια. Κατόπιν όμως της αποκάλυψης στην Αθήνα τα τέλη του 2009 για το έλλειμα προϋπολογισμού, πολύ χειρότερου απο αυτού που είχε ανακοινωθεί στο παρελθόν, αγγίζοντας την Ελληνική κρίση χρέους, βρήκε τον εαυτό του ανάμεσα σε τράπεζες οι οποίες δε θα δάνειζαν πιά και σε πελάτες οι οποίοι δε μπορούσαν να αποπληρώσουν. Ο κύριος Πετράκης μεγάλωσε σε μια φτωχή συνοικία ελαιοκαλλιεργειών στα βουνά της Κρήτης. Ως μικρό αγόρι περπατούσε στα χωριά πουλώντας λουκούμια μέσα σε ενα ξύλινο κουτί.
“Κρατούσε πάντα το τελευταίο και καλύτερο κομμάτι για μένα», λέει η Γεωργία Πετράκη, που μεγάλωσε στην ίδια περιοχή. «Ήμασταν ερωτευμένοι απο παιδιά.” Όταν εκείνη έγινε 18 παντρεύτηκαν και μετακόμισαν στην πόλη με τον κ. Πετράκη να δούλευει μέρα-νύχτα πουλώντας ζωοτροφές απο ενα φορτηγό. Αργότερα βρίσκει δουλειά στη χονδρική πώληση τροφίμων και ξεκίνησε να αποταμιεύει ώστε να αγοράσει το δικό του κατάστημα. Το 2000 όταν ήταν 47, κατάφερε να ανοίξει τη δική του επιχείρηση χονδρικής τροφίμων απο τις οικονομίες του κι ένα τραπεζικό δάνειο. “Νιώσαμε πως σχεδόν τα καταφέραμε” λέει η κυρία Πετράκη. Η ζωή πήγαινε καλύτερα, η Ελλάδα υιοθέτησε το ευρώ και η οικονομία ανθούσε. Ο Πετράκης αγόρασε ένα κομμάτι γης στα βουνά, όπου εκτρέφονταν τα ζώα και του άρεσε να χαλαρώνει. Τα ξενοδοχεία όμως και οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ συχνά πληρώναν με καθυστέρηση. Έδωσαν στους μικρούς προμηθευτές, όπως τον Πετράκη, μεταχρονολογημένες επιταγές που δεν μπορούσαν να εξαργυρωθούν μέχρι μήνες αργότερα.
“Αυτή η πρακτική κυριαρχούσε εδώ και καιρό στην Ελλάδα, αλλά εξερράγη όταν η οικονομία τη δεκαετία του 1990 λειτουργούσε με γνώμονα το δανεισμό”, λέει ο Κωνσταντίνος Μίχαλος, πρόεδρος του Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών. Οι μικρές επιχειρήσεις δεν είχαν άλλη επιλογή απο το να αποδεχτούν αυτόν τον τρόπο αποπληρωμής κι έτσι συνακόλουθα λειτουργούσαν σαν τράπεζες, “δανείζοντας” στους δικούς τους πελάτες για κάποιους μήνες χωρίς τόκο. “Αυτό ήταν σαν ενα παρα-τραπεζικό σύστημα τεράστιου μεγέθους κι ένας απο τους κύριους λόγους που οδήγησαν στην κρίση” . Οι μικροεπιχειρηματίες δυσκολεύονταν με ελλείψεις μετρητών διότι είχαν να πληρώσουν τα δικά τους τρέχοντα έξοδα μεν, αλλά έπρεπε να περιμένουν το ρευστό απο τους πελάτες τους. Ο Πετράκης, όπως και άλλοι επιχειρηματίες, προκειμένου να συγκεντρώσει τα χρήματα γρήγορα, έπαιρνε τις μεταχρονολογημένες επιταγές των πελατών του στις τράπεζες και τις πουλούσε με έκπτωση.
“Εαν είχε μια επιταγή των €1000 που δε μπορούσε να εξαργυρωθεί για 5 μήνες, η τράπεζα θα μπορούσε να του δώσει τα €800 κατευθείαν και μετά άλλα €100 την ημ/νια εξαργύρωσης“, επισημαίνει ο δικηγόρος του, Άγγελος Ζερβός. “Η τράπεζα θα κρατήσει τα υπόλοιπα €100″. Παρόλο που αυτή η διαδικασία έδωσε στον Πετράκη τα χρήματα που χρειαζόταν, φαγωθήκανε για προκαταβολές ως εγγύηση δανείων. “Χωρίς να το καταλαβουμε, πηγαίναμε σιγά σιγά να καούμε” λέει η σύζυγος του. Στη συνέχεια, αφού ξέσπασε η φούσκα του Ελληνικού χρέους, μεταχρονολογημένες επιταγές “έσκαγαν” όλο και συχνότερα, συμπεριλαμβανομένων και των πελατών του Πετράκη. Κάποιες ήταν μακροχρόνιων φίλων, μια ανήκε σε συγγενή που είχε στη διάθεση του σούπερ μάρκετ.
“Όταν ζήτησε απο τους πελάτες του να τον αποπληρώσουν αφού “εσκασαν” οι επιταγές, αρνήθηκαν ή του ζήτησαν να περιμένει λίγο ακόμα, λέγονταςσυχνά με κοφτό τρόπο οτι είναι δικό του πρόβλημα“, υποστηρίζει η κυρία Πετράκη, συμπληρώνοντας οτι “οι άνθρωποι που νόμιζε για φίλους άλλαξαν συμπεριφορά“. Ο άνδρας της υπήρξε ανέκαθεν “πολυ σωστός” και ήταν δυσαρεστημένος απο τις συνεχείς προστριβές που βρισκόταν μαζί με παλαιούς εταίρους. “Σιγά σιγά άρχισε να παραιτείται”.
Μέσα στα χρόνια ο Πετράκης είχε πάρει επιπλέον τραπεζικά δάνεια φτάνοντας το χρέος του στο ύψος των €600.000. Τώρα ξεκίνησε να μένει πίσω στις πληρωμές δανείων και οι τράπεζες άρχισαν να απειλούν την οικογένεια περί αναγκαστικής πώλησης των περιουσιακών της στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων και το ίδιο της το σπίτι. Βρισκόμενος σε απόγνωση, ο Πετράκης απέκτησε την άνοιξη του 2010 πλαστή μεταχρονολογημένη επιταγή στο όνομα μιας εταιρείας στην Αθήνα, με την οποία στην πραγματικότητα δεν είχε καμία συναλλαγή. Προσπάθησε να την πουλήσει στην τράπεζα με τον παλιό συνηθη τρόπο. “Ήξερε οτι η επιταγή θα “έσκαγε” το φθινώπορο και οτι η τράπεζα θα του ζητούσε τα χρήματα της πίσω, αλλά ήλπιζε μέχρι τότε οτι θα έχει συγκεντρώσει τα χρήματα για να ξοφλήσει στην τράπεζα”, λέει ο δικηγόρος του Αγγελος Ζερβός. “Ήξερε πως αυτό δεν ήταν σωστό αλλά το μόνο που μπορούσε να κερδίσει με αυτόν τον τρόπο ήταν χρόνος”.
Η τράπεζα εντόπισε οτι η επιταγή ήταν πλαστή και κάλεσε την αστυνομία η οποία συνέλαβε τον Πετράκη και έψαξε το σπίτι του. Εκεί βρήκαν ένα τουφέκι του πατέρα του απο τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο -συνηθίζεται για ενθύμιο στην Κρήτη- και τον χρέωσε με κατηγορίες οπλοκατοχής χωρίς άδεια και οικονομική απάτη. “Ο Βαγγέλης ένιωθε τέτοια ντροπή που δε μπορούσε να με κοιτάξει καν στα μάτια” δηλώνει ο δικηγόρος του. Απελευθερώθηκε εν αναμονή της δίκης. Μια τοπική εφημερίδα έγραψε για κάποιον που πλαστογράφο επιταγών. Ο Πετράκης δεν κατονομάστηκε αλλά “η φήμη διέρρευσε” όπως υποστηρίζει η συζυγος του, συμπληρώνοντας οτι “νιώσαμε εξοστρακισμένοι“.
Τον Ιούλιο του προηγούμενου έτους ήταν η πρώτη φορά που ο σύζυγος της αποπειράθηκε για πρώτη φορά να αυτοκτονήσει, καταπίνοντας γκαζολίνη. Στο νοσοκομείο του είπε οτι “δε θέλω να το ξανακάνεις αυτό ποτέ πιά“. Εκείνος της το υποσχέθηκε. “Εχουμε περάσει τόσα πολλά μαζί, θα τα καταφέρουμε” του έλεγε ενώ εκείνος βρίσκονταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι το βράδυ. Συμφώνησε μαζί της.
Την πρώτη ημέρα που επέστρεψε πίσω στην αγορά φρούτων και λαχανικών, είχε μια διαφωνία επι χρημάτων με έναν καλλιεργητή πορτοκαλιών. Ο άνδρας τον αποκάλεσε “απατεώνα” όπως υποστηρίζει ενας συνάδελφος χονδρέμπορας που πήρε το μέρος του Πετράκη. “Για το Βαγγέλη το να τον αποκαλέσουν “απατεώνα” εδώ στην αγορά ήταν μεγάλη προσβολή. Θα τον είχα σκοτώσει τον τύπο”, διηγείται ο συνάδελφος. Ο Πετράκης χλώμιασε, πήρε τα κλειδιά του αυτοκινήτου και έφυγε. Η γυναίκα του έτρεχε πίσω απο το αυτοκίνητο στριγγλίζοντας να μείνει και η οικογένεια του τον έψαχνε όλη μέρα και νύχτα.
Ο Πετράκης πήρε το κυνηγετικό του όπλο απ’ το σπίτι κι έγραψε πάνω απο 4 σελίδες αποχεραιτιστήριο σημείωμα. Οι τράπεζες τον κατέστρεψαν, όπως έγραφε, κι έχασε την υπόληψη του με την υπόθεση της πλαστής επιταγής. Προειδοποίησε οτι και άλλοι στην Κρήτη επρόκειτο να υποστούν τη μοίρα του.
“Σε παρακαλώ συγχώρεσέ με“, έγραφε. “Σ ‘αγαπώ πάρα πολύ.”
Στις 5 το πρωί, η Πετράκη ακούσε του συζύγου της το σκυλί να κλαψουρίζει, σε έναν ελαιώνα όπου φυλάσσονται τα ζώα του και που χρησιμοποιούσε για ξεκούραση. Στο σκοτάδι, σκόνταψε πάνω του κάτω από μια ελιά. Ήταν ακόμα ζωντανός, αλλά με το τραύμα από τον πυροβολισμό στο κεφάλι του, δεν μπορούσε πλέον να μιλήσει. Πέθανε στην αγκαλιά της.
http://parallhlografos.wordpress.com
