Athens Indymedia
Δυστυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία των αγανακτισμένων/εξοργισμένων (και όπως αλλιώς αυτοπροσδιορίζονται) πολιτών εξακολουθούν να φαντασιώνονται μια εκ του ασφαλούς αντίδραση/εξέγερση/επανάσταση την οποία θα προκαλέσει ένας απροσδιόριστος από μηχανής Θεός που θα τους επιτρέψει να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους. Είναι όμως πλέον ξεκάθαρο ότι η εποχή των Θεών και Ηγετών που θα μας σώσουν έχει προ πολλού τελειώσει.
Το παρόν κείμενο αποτελεί μια αποτύπωση προσωπικών προβληματισμών σχετικά με δύο (2) βασικά ερωτήματα:
* Για ποιους λόγους, παρά την ανελέητη και ολομέτωπη κλιμακούμενη επίθεση του καθεστώτος, η συντριπτική πλειοψηφία των «αγανακτισμένων/εξοργισμένων πολιτών» εξακολουθούν να μην αντιδρούν δυναμικά και να σκύβουν το κεφάλι και
* Με ποιους τρόπους θα μπορούσε ν’ αντιμετωπιστεί η επίθεση αυτή αποτελεσματικά με την προοπτική πλήρους ανατροπής του καθεστώτος.
Ως προς το πρώτο ερώτημα να διευκρινίσω καταρχήν ότι δε διαθέτω εξειδικευμένες γνώσεις ψυχολογίας προκειμένου να προχωρήσω σε εκτενείς αναλύσεις (και ούτε μ’ ενδιαφέρει κάτι τέτοιο). Διάφοροι «ειδικοί» έχουν επανειλημμένα μιλήσει για το ότι η οικονομική εξαθλίωση, η ανεργία, η επισφάλεια, η αβεβαιότητα για το μέλλον, η κατάρρευση της εικόνας του εαυτού (ποιος είμαι, τι κάνω και πού βρίσκομαι σε σχέση με τους άλλους), οδηγούν αναπόφευκτα σε κατάθλιψη, παθητικότητα και αδυναμία αντίδρασης.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως δεν έχουμε απλά να κάνουμε με κατάθλιψη και ηττοπάθεια, αλλά και με ένα πρωτοφανές φαινόμενο μαζικής μαλάκυνσης εγκεφάλου, άρνησης της πραγματικότητας, δημιουργίας ψευδαισθήσεων και άκρατου μαζοχισμού.
Είναι απορίας άξιον το πώς εκατομμύρια ανθρώπων εξακολουθούν ν’ ανέχονται ένα καθεστώς ακραιφνώς απολυταρχικό που τους οδηγεί με μαθηματική σιγουριά στην απόλυτη εξαθλίωση. Οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν, αφελώς, να πιστεύουν ότι «κάτι» θ’ αλλάξει, με τρόπο μαγικό και χωρίς εκείνοι να πάρουν σημαντικό ρίσκο και εξίσου αφελώς θεωρούν ότι αν η κυβέρνηση ΓΑΠ καταρρεύσει (ως διά μαγείας), τα πράγματα θ’ αλλάξουν προς το καλύτερο.
Επιπλέον, αρκετοί έως πολλοί τρέφουν ακόμα την αυταπάτη ότι οι συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα, στη ΔΕΘ και όπου αλλού αποτελούν από μόνες τους ένα ισχυρό μέσο πίεσης και ότι μέσω αυτών οι κυβερνώντες για κάποιο αδιευκρίνιστο λόγο θα τρομοκρατηθούν και θα σηκωθούν να φύγουν επειδή ντρέπονται για όλα όσα έχουν κάνει. Με απλά λόγια, θα ιδρώσει το αυτί αυτών που ψήφισαν το Μεσοπρόθεσμο την 29η Ιουνίου ενώ το κέντρο της Αθήνας κατακλυζόταν από χιλιάδες διαδηλωτών, αυτών που χτυπάνε αδιακρίτως με δολοφονικές προθέσεις ηλικιωμένους και παιδιά, αυτών που απολύουν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένων, αυτών που συνεχίζουν να επιβάλλουν ολοένα και σκληρότερα φοροεισπρακτικά μέτρα, αυτών που διαλύουν την Παιδεία και την Υγεία, αυτών που ξεπουλάνε τη δημόσια περιουσία, αυτών που υπερασπίζονται τα συμφέροντα του διεθνούς κεφαλαίου και των τραπεζών και μόνο.
Το αξιοπερίεργο είναι ότι μέχρι σχετικά πρόσφατα (ειδικά μέχρι τον Δεκέμβρη του ’08) οι συζητήσεις και θέσεις σχετικά με το κράτος καταστολής, την παθογένεια του κεφαλαίου και τις αδηφάγες βλέψεις του καπιταλισμού, αποτελούσαν εν πολλοίς σχεδόν «αποκλειστικότητα» του αναρχικού και αντεξουσιαστικού χώρου. Δηλαδή, η πλειοψηφία εκ των τωρινών «αγανακτισμένων» αντιμετώπιζε όλα τα παραπάνω ως «γραφικά» και «υπερβολικά», ως εμμονές ενός συγκεκριμένου πολιτικού χώρου που κατ’ αυτούς μάλλον ζούσε εκτός πραγματικότητας. Έννοιες όπως «άμεση δημοκρατία», «αυτοοργάνωση», «αλληλεγγύη» κ.ά. ακούγονταν μάλλον εξωτικές και ουτοπικές στο πλαίσιο μιας κοινωνίας ατομικοτήτων που ονειρεύονταν την καταξίωση και την καριέρα και φαντασιώνονταν ένα λαμπρό μέλλον στολισμένο με χλιδάτα σπίτια, αυτοκίνητα και ακριβά ρούχα.
Όμως παρά το γεγονός ότι έννοιες όπως οι παραπάνω δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως τόσο «εξωτικές», φαίνεται ότι οι φαντασιώσεις περί λαμπρού μέλλοντος είναι αρκετά ισχυρές ώστε να αντιστέκονται στην ίδια την πραγματικότητα. Σε αυτά τα 3 χρόνια που μεσολάβησαν (από τον Δεκέμβρη του ’08 μέχρι σήμερα) η αδιαμφισβήτητη και προκλητική σαπίλα του συστήματος σε όλες της τις εκφάνσεις δεν επαρκεί για να ξυπνήσει μια και καλή τους «ωραίους κοιμώμενους» του καπιταλισμού. Σε αυτά τα 3 χρόνια δολοφονήθηκε εν ψυχρώ ένα 15χρονο παιδί από μπάτσους και ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του μόλις αποφυλακίστηκε. Σε αυτά τα 3 χρόνια «δολοφονούμαστε» καθημερινά και οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στην απόλυτη εξαθλίωση, ενώ οι δολοφόνοι μας κυκλοφορούν ελεύθεροι ή «αποφυλακίζονται» με θρασύτατες και γελοίες αιτιάσεις. Σε αυτά τα 3 χρόνια, χιλιάδες δηλώσεις και υποσχέσεις των κυβερνώντων έχουν διαψευστεί, δεκάδες σκάνδαλα έχουν συγκαλυφθεί, εκατοντάδες χιλιάδων ανθρώπων φυτοζωούν και δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Και άλλες τόσες χιλιάδες στοιχείων (έγγραφα, φωτογραφίες και βίντεο) που αποδεικνύουν την σαπίλα του συστήματος έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Όμως ακόμα και μετά από 3 χρόνια που το σύστημα δείχνει όλο και πιο καθαρά τις προθέσεις του, ο «λαός» αδυνατεί ή δε θέλει να πιστέψει την αλήθεια.
Λυπάμαι για τη διατύπωση, αλλά δεδομένων όλων όσων έχουν συμβεί ειδικά από τον Μάιο και μετά, πόσο βλάκας πρέπει να είναι κάποιος ώστε να πιστεύει ότι ένα κάλεσμα στο Σύνταγμα από μόνο του θ’ ανατρέψει την παρούσα κατάσταση; Πόσο βλάκας πρέπει να είναι ώστε να θεωρεί ότι αν βγει στο δρόμο (απλά και μόνο) για να διαμαρτυρηθεί κάτι θ’ αλλάξει; Δηλαδή πόσα τερατώδη νομοσχέδια, ρυθμίσεις και μέτρα πρέπει να υπερψηφιστούν χωρίς ν’ ανοίξει ρουθούνι, πόσα κεφάλια πρέπει ν’ ανοίξουν απ’ τις γκλομπιές των ΜΑΤ, πόσο πρέπει να εξαθλιωθούμε ακόμα για να καταλάβουμε ότι πλέον οι συγκεντρώσεις, οι διαμαρτυρίες, τα «ακτιβιστικά δρώμενα» και οι συγκρούσεις στο δρόμο δεν αρκούν για ν’ αλλάξει κάτι;
Πέραν της προαναφερθείσας διάχυτης άρνησης της πραγματικότητας, εξίσου ενδιαφέρον είναι και άλλο ένα φαινόμενο: αυτό του τζάμπα μάγκα/επαναστάτη των κοινωνικών δικτύων. Αυτή την στιγμή υπάρχουν χιλιάδες ανθρώπων οι οποίοι μέσω Facebook, Twitter και λοιπών μπινελικώνουν αδιαλείπτως την κυβέρνηση, τον ΓΑΠ, τον Πάγκαλο και όποιον άλλο γελοίο και μιλάνε συνεχώς γι’ αυτή τη ρημάδα την επανάσταση που θα έρθει από μόνη της. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους ξυπνάνε κάθε πρωί, πάνε στη δουλίτσα τους κανονικά, ρίχνουν απ’ το PC της δουλειάς τα μπινελίκια τους και το απόγευμα μπορεί να σκάσουν και στο Σύνταγμα (αν έχει κάλεσμα) για ν’ «αντισταθούν» και να «διαμαρτυρηθούν». Αν πέσει ξύλο στο Σύνταγμα (το οποίο πλέον είναι μια δεδομένη και προαναγγελθείσα συνθήκη) την επόμενη μέρα το πρωί θα ξαναπάνε στη δουλίτσα τους, θα ξαναρίξουν μπινελίκια των 140 χαρακτήρων, θ’ ανεβάσουν βίντεο και φωτό που θ’ αποδεικνύουν την αστυνομική βία (λες και είναι κάτι πρωτόγνωρο) και ούτω καθ’ εξής.
Τους τελευταίους μήνες έχω λάβει μέρος σε διαμαρτυρίες και αποκλεισμούς ων ουκ έστι αριθμός. Πολλές από αυτές τις δράσεις ανακοινώνονται και δημοσιοποιούνται. Το αποτέλεσμα; Οι ίδιοι και οι ίδιοι να ξαναβρισκόμαστε στα ίδια μέρη, να χαιρετιόμαστε και ν’ ανταλλάσσουμε προβληματισμούς και απόψεις. Και γύρω μας να περνάνε εκατοντάδες «εξοργισμένων» ανθρώπων που τουιτάρουν καθημερινά την επανάσταση και όχι απλά δεν σταματούν για να δείξουν την αλληλεγγύη τους, αλλά πολλές φορές μας επιτίθενται γιατί τους στερούμε το δικαίωμα στην κατανάλωση ή διαταράσσουμε τη νιρβάνα τους.
Μαζί με όλα τα παραπάνω, οι περισσότεροι εξακολουθούν να μασάνε με το θρίλερ του χρέους και τον ακατάσχετο βερμπαλισμό της συστημικής αριστεράς: Θα κουρευτεί το χρέος; Θ’ αναδιαρθρωθεί το χρέος; Θα ξαναγυρίσουμε στη δραχμή; Ευωροομόλογα, CDS, spreads –ανάθεμα και αν έστω το 1% του πληθυσμού καταλαβαίνει τι σημαίνουν όλοι αυτοί οι όροι. Δεν πειράζει όμως κι αν δεν καταλαβαίνουν. Ευτυχώς που έχει αναδυθεί αυτό το star system οικονομολόγων (Λαπαβίτσας, Βαρουφάκης και λοιποί) που τα καταλαβαίνουν όλα και ξέρουν ποιο είναι το σωστό. Όλοι περιμένουν τον φωτεινό παντογνώστη (κατά προτίμηση, οικονομολόγο) που θα τους πει την αλήθεια και θα προτείνει την σωστή λύση, άσχετα αν καταλαβαίνουν ελάχιστα από αυτά που τους λέει.
Μήπως τελικά δε γίνεται αντιληπτό ότι αυτό που επιδιώκει η συστημική αριστερά είναι απλά να μπαλώσει το σύστημα με όποιον τρόπο μπορεί ώστε να συνεχίσει να υπάρχει, ίσως σε πιο βελτιωμένη εκδοχή; Δεν είναι προφανές και αποδεδειγμένο ιστορικά ότι, άσχετα από το μπάλωμα, το σύστημα θα επανεμφανίσει προβλήματα και κλυδωνισμούς επειδή ακριβώς η σαπίλα του είναι εγγενής;
Εν ολίγοις, η σιωπή των «πολιτών» δεν έχει να κάνει απλά με κατάθλιψη και τις συνέπειές της. Πρωτίστως οφείλεται σε έναν βαθιά ριζωμένο ατομικισμό τον οποίο το σύστημα καλλιέργησε (με επιτυχία προφανώς) επί σειρά δεκαετιών. Ακόμα και στην συγκεκριμένη χρονική συγκυρία ο «νομοταγής Έλλην (και μη) πολίτης» δεν αντιλαμβάνεται ότι κανείς δεν μπορεί να μας νικήσει όταν είμαστε ενωμένοι για έναν κοινό και ξεκάθαρο σκοπό. Όμως η ένωση και η συλλογικότητα προϋποθέτουν (έστω και σ’ έναν βαθμό) τον συμβιβασμό και την αναγνώριση του άλλου ως άξιου σεβασμού, δεδομένο που προσκρούει στο κλασικό ελληναρίστικο «ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε;»
Ο ατομικισμός είναι επίσης αλληλένδετος με πρωτοφανή έλλειψη παιδείας και περιρρέουσα βλακεία. Και σε αυτό το κομμάτι έκανε πολύ καλή δουλειά το σύστημα, μέσω ενός άχρηστου εκπαιδευτικού συστήματος (σε όλες τις βαθμίδες) και των συστημικών ΜΜΕ που επί δεκαετίες έτρεφαν τους θεατές, ακροατές και αναγνώστες με σκουπίδια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν στρατιές λοβοτομημένων που απλά αναπαράγουν στερεότυπα και πρότυπα, ανίκανων για συνδυαστική σκέψη και απλή λογική.
Τέλος, άλλος ένας ανασχετικός παράγοντας στην ελεύθερη σκέψη και την όποια ανατρεπτική δράση είναι ο ραγιαδισμός και η προσωπολατρεία. Η συντριπτική πλειοψηφία των «πολιτών» αναμένουν και λατρεύουν τον όποιον «ηγέτη» θα τους υποδείξει το σωστό, όντας ανίκανοι ή αρκετά βολεμένοι για να σκεφτούν από μόνοι τους. Την ίδια στιγμή που οι «ηγέτες» απομυθοποιούνται, ξεφτιλίζονται και ξεβρακώνονται καθημερινά, το «ηρωικό Ελληνικό έθνος» προτιμά έναν ηγέτη που τον εξαθλιώνει συστηματικά και ανερυθρίαστα απ’ το να είναι αυτεξούσιος και να δράσει μέσω συλλογικοτήτων, επειδή τον έχουν πείσει ότι χωρίς ηγέτες θα επέλθει το χάος. Ας κάτσουμε λοιπόν να φάμε την σαπίλα και την εξαθλίωση (λες και ο καπιταλισμός είναι θέσφατο) αντί ν’ αγωνιστούμε για ένα καλύτερο και διαφορετικό μέλλον.
Δυστυχώς, αν η κατάσταση αυτή συνεχίσει, η επανάσταση (για την οποία μιλάμε πολύ και κάνουμε ελάχιστα) θα παραμείνει όνειρο θερινής νυκτός. Ακόμα χειρότερα, αν όντως λάβει χώρα, αυτό θα συμβεί μόνο όταν θα είμαστε τόσο εξαθλιωμένοι ώστε ν’ αποτελούμε έρμαια της όποιας ηγετικής ομάδας εκμεταλλευτεί την περίσταση. Και κατά 99% αυτή η ομάδα των πεφωτισμένων θ’ αποτελείται από τους χειρότερους καπιταλοφασίστες που θα έχει δει ποτέ η ανθρώπινη Ιστορία.
Ένα πρώτο βήμα για ν’ αντιστραφεί η κατάσταση, είναι κατά τη γνώμη μου η συστηματική, επίμονη και συνεχής παρέμβαση σε επίπεδο μικροκλίμακας. Με αυτό εννοώ την παρέμβαση σε επίπεδο γειτονιάς, χώρων εργασίας και εκπαίδευσης μέσω συνελεύσεων, συζητήσεων κατ’ ιδίαν, μοιράσματος κειμένων κ.λπ. Από προσωπική εμπειρία γνωρίζω ότι αυτού του είδους η παρέμβαση είναι εξαιρετικά επίπονη για τον απλούστατο λόγο ότι ακούς απόψεις και θέσεις που μπορεί να σε οδηγήσουν στην τρέλα. Όμως είναι τελικά ο μόνος τρόπος για ν’ αφυπνιστούν –έστω και κάποιες- συνειδήσεις. Ο φετιχισμός του Συντάγματος δεν οδηγεί κάπου και, όπως αποδείχτηκε, οι λαϊκές συνελεύσεις των 500-1000 ατόμων δεν οδηγούν σε δράση αλλά σε ένα φαύλο κύκλο ναρκισσισμού, εσωστρέφειας και αναμασήματος των ίδιων μεγαλεπήβολων θέσεων και εξαγγελιών.
Επιπλέον, ο σχεδιασμός δράσεων (αποκλεισμοί, διαμαρτυρίες, καταλήψεις, πορείες κ.λπ.) στην ίδια μικροκλίμακα και θα παρακινήσει/ενημερώσει/προβληματίσει κόσμο, αλλά και θα τον ενδυναμώσει. Οι στόχοι της όποιας δράσης πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και εφικτοί. Όσο πραγματοποιούνται διαφορετικοί στόχοι και μειώνονται τα ευχολόγια, τόσο περισσότεροι θ’ αντιλαμβάνονται ότι όντως τα πράγματα μπορούν ν’ αλλάξουν. Η επαναλαμβανόμενη αποτυχία στην πραγματοποίηση μεγαλεπήβολων στόχων (π.χ. περικύκλωση της Βουλής) εντείνει την αίσθηση της ανικανότητας και λειτουργεί υπέρ των εξουσιαστών, ενδυναμώνοντας την εικόνα της υποτιθέμενης άτρωτης ισχύος τους.
Ένα πιθανό μπαράζ καθημερινών ταυτόχρονων αιφνιδιαστικών δράσεων σε επίπεδο μικροκλίμακας θ’ αποδυναμώσει και θ’ αποσυντονίσει το σύστημα, καθώς δεν θα υπάρχει ένα μόνο μέτωπο αντίδρασης (π.χ. συγκέντρωση στο Σύνταγμα) αλλά πολλά και διαφορετικά. Με κατάλληλη οργάνωση και σχεδιασμό (τα οποία σε επίπεδο μικροκλίμακας είναι απόλυτα εφικτά) μπορούν ν΄αποφευχθούν ή να ελαχιστοποιηθούν και οι όποιες απώλειες (π.χ. προσαγωγές, συλλήψεις, σωματική βλάβη, κ.λπ.).
Οι διαφορετικές εστίες αντίστασης σε μικρο-επίπεδο θα πρέπει να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους, να συνδιαμορφώσουν και να οργανώσουν από κοινού δράσεις. Για παράδειγμα, μια συνέλευση γειτονιάς μπορεί να έρθει σ’ επαφή με τους κατειλημμένους χώρους της περιοχής, με εργαζόμενους/απολυμένους συγκεκριμένης επιχείρησης που χρήζουν αλληλεγγύης, κ.λπ. Η επαφή διαφορετικών μεταξύ τους ομάδων που μοιράζονται κοινούς επί της ουσίας πολιτικούς στόχους θα ενδυναμώσει τις συλλογικότητες, θα δημιουργήσει τις συνθήκες για ανταλλαγή ιδεών και γνώσης απ’ όλες τις πλευρές και θα σπάσει την κοινωνική απομόνωση. Σε επόμενο στάδιο, αυτά τα «δίκτυα» συλλογικοτήτων θα πρέπει να έρθουν σ’ επαφή μεταξύ τους και να μπουν σε παρόμοια διαδικασία.
Ο φετιχισμός του Συντάγματος πλέον εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο τα συμφέροντα του συστήματος. Είναι προφανές ότι όταν ανακοινώνεται περικύκλωση της Βουλής, το σύστημα θα προετοιμαστεί ανάλογα. Προφανώς και θα κατεβάσει στο κέντρο χιλιάδες γουρούνια που θα επιτεθούν με δολοφονικές προθέσεις και θα μας πνίξουν στα χημικά, προφανώς και θα γίνουν δεκάδες προσαγωγές και συλλήψεις, προφανώς και θα δημιουργηθεί κλίμα φόβου και ηττοπάθειας. Ακόμα και στις πορείες όλοι πλέον ξέρουμε πού ακριβώς θα γίνει ντου, πού θα πέσουν τα χημικά και πού θα φάμε ξύλο. Και αυτό συμβαίνει γιατί (και πάλι προφανώς) οι μπάτσοι ξέρουν ποιο ακριβώς «δρομολόγιο» θ’ ακολουθήσουμε. Δεν είναι πρόθεσή μου ν’ απαξιώσω αυτές καθ’ εαυτές τις όποιες συγκεντρώσεις ή/και πορείες, κάθε άλλο. Το θέμα είναι ότι απέναντι σ’ ένα σύστημα που γίνεται όλο και πιο κτηνώδες και οργανώνεται με ταχύτατους ρυθμούς, εμείς απαντάμε με τα ίδια όπλα. Τι ακριβώς καταφέρνουμε με το να πηγαίνουμε ως πρόβατα επί σφαγή σε μια προαναγγελθείσα ήττα; Με ποιον ακριβώς τρόπο «νικάμε» και κατά πόσο αυτή η νίκη ανήκει στο πραγματικό και όχι στο φαντασιακό;
Εάν παραλύσει ο μηχανισμός που συντηρεί αυτό το σύστημα, το σύστημα θα καταρρεύσει. Ο μηχανισμός αυτός δεν παραλύει μόνο με συγκεντρώσεις και πορείες. Εμείς οι ίδιοι τον συντηρούμε, με το να πληρώνουμε τα χαράτσια που μας επιβάλλει, να πηγαίνουμε υπάκουα στη δουλειά μας, να μη φέρνουμε αντιρρήσεις στα αφεντικά και να μην βλέπουμε τίποτ’ άλλο πέρα απ’ την μίζερη ζωούλα μας και τον μικρόκοσμό μας. Για να το πω απλά, αν παραλύσουμε τον μηχανισμό που βγάζει λεφτά, τον μηχανισμό παραγωγής, τότε κυρίαρχοι θα είμαστε εμείς και όχι το σύστημα. Το σύστημα εξαρτάται από εμάς.
Επομένως, ένα καθοριστικό βήμα είναι η άρνηση πληρωμών από τα κάτω και η απεργία διαρκείας. Σε αυτή τη θέση βεβαίως ο κλασικός αντίλογος είναι ότι θα κυριαρχήσει το χάος και λοιπά και λοιπά και λοιπά. Όμως είναι αδιαμφισβήτητο πλέον ότι ζούμε κατ’ επίφασιν εν τάξει, εκτός και αν «τάξη» θεωρείται να μην ξέρεις τι φόρους θα σου επιβάλλουν την επόμενη εβδομάδα, αν θα έχεις δουλειά αύριο ή όχι, αν θα μπορείς να πληρώσεις φάρμακα και αν τα νοσοκομεία θα έχουν γάζες, αν τα παιδιά σου θα έχουν το δικαίωμα να ονειρεύονται.
Δυστυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία των αγανακτισμένων/εξοργισμένων (και όπως αλλιώς αυτοπροσδιορίζονται) πολιτών εξακολουθούν να φαντασιώνονται μια εκ του ασφαλούς αντίδραση/εξέγερση/επανάσταση την οποία θα προκαλέσει ένας απροσδιόριστος από μηχανής Θεός που θα τους επιτρέψει να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους. Είναι όμως πλέον ξεκάθαρο ότι η εποχή των Θεών και Ηγετών που θα μας σώσουν έχει προ πολλού τελειώσει.
Ας πάρουμε λοιπόν τη ζωή μας στα χέρια μας -όχι όμως για να την παραδώσουμε σε κάποιον άλλον…
