.Λίγες μέρες μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου , ο Νίκος Μαστοράκης καλεί μερικούς από τους φοιτητές που συμμετείχαν στην εξέγερση για να μιλήσουν για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου...
Παραθέτουμε τη μαρτυρία της Μιράντας Δρογκάρης - Απειρανθίτου :
Ο Μαστοράκης έχει υποσχεθεί ότι η εκπομπή δεν θα λογοκριθεί και ότι ο καθένας θα είναι ελεύθερος να πει τη γνώμη του . Έχει ζητήσει εγγυήσεις ότι κανείς δεν θα έχει συνέπειες , ό,τι κι αν πει...
Αρχίζουν οι ερωτήσεις και ο Μαστοράκης ακολουθεί πιστά τη "γραμμή" των δικτατόρων...
Αναφέρεται σε "αναρχικά στοιχεία" που θέλουν να ανατρέψουν την "έννομων τάξι" χωρίς να προσφέρουν λύσεις , μην αφήνοντας άλλη επιλογή στην κυβέρνηση παρά την επέμβαση και παράλληλα απόσειση των ευθυνών της για τα όσα τραγικά συνέβησαν...
Χαρακτηριστικό είναι ότι η κάμερα δείχνει σε πρώτο πλάνο έναν νεαρό φοιτητή με κοτσίδα και τσιρότο στο μάτι , θέαμα ιδιαίτερα αναρχικό για τα δεδομένα της εποχής...
Ακολουθεί ο συγκεκριμένος διάλογος με τον Γιώργο Δρογκάρη , φοιτητή :
Γιώργος: Θέλουμε κατάργηση των διαταγμάτων που μεταφέρουν τις φοιτητικές εκλογές μετά τις 15/2 -που είναι αδύνατον διότι έχουμε εξετάσεις- και δίνουν τους εκλογικούς καταλόγους σε μη εκλεγμένη επιτροπή, επίσης τα διατάγματα 93, το 69 περί πειθαρχικού, το 180 περί κυβερνητικού επιτρόπου, τα 720 και 1347 περί στρατεύσεως...
Εκεί ο Μαστοράκης ξαφνιάζεται. Δεν περίμενε τέτοιες απαντήσεις. Προσπαθεί να γυρίσει τη συζήτηση στα συνθήματα
Μαστοράκης: ...θα πρέπει να δεχθείτε ότι από κει και πέρα, τα συνθήματα που ακούστηκαν από το σταθμό του Πολυτεχνείου δεν ήταν μόνο φοιτητικά. Τα αιτήματα που ο κόσμος έμαθε δεν ήταν αυτά που μου εκθέτετε εσείς τώρα
Γιώργος: Αυτά ήταν τα βασικά αιτήματα. Από κει και πέρα το να υπάρχει Μία δημοκρατική διοίκηση στο φοιτητικό χώρο συνεπάγεται περισσότερες ελευθερίες και στο γενικό χώρο.
Μαστοράκης: .... ποιος τα έγραψε αυτά τα συνθήματα, γιατί με κάνετε να πιστεύω ότι οι φοιτητές δεν είχαν καμία σχέση με συνθήματα όπως «λαοκρατία», «αναρχία»,...κάτω οι πάντες,... υπήρχαν τουλάχιστον είκοσι συνθήματα με τη λέξη «κάτω».
Γιώργος: Μερικά κάτω ήταν και φοιτητικά.
Μαστοράκης: Μπορείτε να μου τα αναφέρετε;
Γιώργος: ...το ότι θέλουμε δημοκρατία δεν νομίζω ότι είναι....
Μαστοράκης: (διακόπτει συναινετικά) Νομίζω ότι θα ήταν παράλογος όποιος θα μπορούσε να σας αρνηθεί(!) το ότι να θέλετε δημοκρατία είναι αντίσταση.
Γιώργος: Από κει και πέρα το «κάτω η εξουσία» δεν νομίζω ότι ήταν φοιτητικό....
Μικρή παύση κι αμέσως μετά...αυτό που θέλαμε ν’ ακούσουμε όλοι. Αυτό που ποτέ κανείς πιο πριν στη διάρκεια της δικτατορίας δεν είχε τολμήσει να ξεστομίσει στην εθνική τηλεόραση:
Γιώργος: (συνεχίζει)...αρκεί η εξουσία να πηγάζει από το λαό... Θέλουμε εξουσία που να πηγάζει από το λαό.
Ο «δημοσιογράφος» παρουσιαστής προχωρά σε κανονική ανάκριση. Επιμένει να ρωτά τους συμμετέχοντες αν μπήκαν εθελοντικά στο Πολυτεχνείο. Χαρακτηριστικό ότι κάποιον απ’ τους ομιλητές που είπε ότι μπήκε στο Πολυτεχνείο χωρίς να το θέλει, για να βοηθήσει μια κοπέλα που είχε χτυπηθεί από σφαίρα, τον ξαναρωτάει: «αν είχατε την ευχέρεια να διαλέξετε θα μπαίνατε στο Πολυτεχνείο;». Επιμένει να λέει ότι ο πομπός του Πολυτεχνείου εξέπεμπε συνθήματα μηδενιστικά. Τους ρωτά τι δουλειά είχαν οι οικοδόμοι και οι Μεγαρείς στο Πολυτεχνείο (οι τελευταίοι διαμαρτυρόμενοι για την απαλλοτρίωση των χωραφιών τους για τη δημιουργία εργοστασίου του Ανδρεάδη),... Τους ρωτά ακόμη και για τα πολιτικά τους φρονήματα...Αν είναι δυνατόν! Κάτω από τέτοιες συνθήκες! Κάτω από την απειλή των όπλων! Αυτό κυριολεκτικά. Γιατί αυτό ήταν το σκηνικό της συνέντευξης όπως μου διηγήθηκε μετά ο Γιώργος: Τους είχαν μεταφέρει στο Κέντρο εκπαίδευσης βαρέων όπλων πυροβολικού (ΚΕΒΟΠ) από τη Χωροφυλακή το προηγούμενο βράδυ με συνοδεία αστυνομικών που τους σημάδευαν συνέχεια με αυτόματα. Την άλλη μέρα το πρωί τους πάνε στο ΚΨΜ του στρατοπέδου. Εκεί βρίσκεται ο Μαστοράκης με συνεργείο της ΥΕΝΕΔ, ο Ζουρνατζής, υφυπουργός τύπου της κυβέρνησης Μαρκεζίνη και διάφοροι αξιωματικοί. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι κρατούμενοι. Τους ζητούν να πάρουν μέρος εθελοντικά στη συνέντευξη. Φυσικά κανένας δεν δέχεται. Τότε τους απειλούν ότι σ’ αυτή την περίπτωση θα πάρουν όποιους θέλουν αυτοί με το ζόρι και θα τους βάλουν να πουν αυτά που εκείνοι θέλουν. Έτσι αποφάσισαν τελικά να μιλήσουν όσοι πήραν μέρος στη συζήτηση.
Παρόλ’ αυτά, τα παιδιά προσπαθούν να δώσουν Μία πραγματική εικόνα των γεγονότων. Προσεκτικοί στις απαντήσεις τους προσπαθούν να αποφύγουν τις παγίδες. Δεν λείπει ούτε και το χιούμορ:
Γιώργος: Τη στιγμή της συλλήψεως μας φέρθηκαν λίγο άσχημα, όπου και...μας κούρεψαν απ’ οτι φαίνεται, αγόρια και κορίτσια!
Κάνουν υπόνοιες για στοιχεία που μπήκαν στο Πολυτεχνείο για να προκαλέσουν σύγχυση και να δώσουν ψευδή εικόνα αναρχίας, εκφράζουν φόβους για προσπάθεια της άρχουσας τάξης να διαστρεβλώσει τα γεγονότα:
Γιώργος: «Δεν ξέρω τι εικόνα έχει δοθεί προς τα έξω».
Προσπαθούν να δείξουν την εικόνα της συμπαράστασης του κόσμου και της ομοψυχίας. Προσπαθούν να δείξουν την εικόνα της έκτασης των συλλήψεων και της σοβαρότητας της κατάστασης που προέκυψε με τους νεκρούς και τραυματίες. Έτσι ο Μαστοράκης παίρνει μερικές γενναίες απαντήσεις. Αναφέρω ορισμένες:
Σκιαδόπουλος Κωνσταντίνος, εκτελωνιστής: Βρέθηκα στο Πολυτεχνείο κομίζοντας φάρμακα. Υπήρχαν άνθρωποι που είχαν την ανάγκη μου, μπορούσα να προσφέρω τη βοήθειά μου και όσο μπόρεσα την πρόσφερα.
Σακαλλάρης Δημήτρης, τελειόφοιτος Ιατρικής: Θεώρησα καθήκον μου σαν γιατρός να βοηθήσω τα παιδιά και έμεινα μέσα οικειοθελώς.
Κοκκινίδης Γιώργος, τελειόφοιτος Γεωπονικής: (για τους οικοδόμους και άλλους εργαζόμενους που κατέφυγαν στο Πολυτεχνείο) ...Διεκδικούσαν τα δικά τους αιτήματα τα οποία δεν μπορώ να πω ότι ήταν τελείως ανεξάρτητα από τα φοιτητικά. Δηλαδή έχουν μια σχέση όλα.... Αν κάποιος δεν μπορεί κάπου αλλού να εκφράσει με αποτελεσματικό τρόπο τα αιτήματά του θα καταφύγει όπου είναι το πιο πρόσφορο έδαφος ...Ο κόσμος δεν πήγε εκεί ούτε για να δείρει ούτε για να χαλάσει.
Και στο τέλος η ερώτηση:
Μαστοράκης: Αν όλα αυτά μεθαύριο τελειώνανε και ξαναπηγαίνατε στο Πολυτεχνείο θα ξανακάνατε τα ίδια, διεκδικώντας τα δίκαια αιτήματά σας;
Γιώργος Δρογκάρης: Ναι! Με μεγαλύτερη προσοχή αυτή τη φορά.
Εκείνη τη στιγμή ο πατέρας μου γυρίζει και λέει: Κάτι τέτοιους ανθρώπους δεν είμαστε άξιοι ούτε τα κορδόνια των παπουτσιών τους να δέσουμε!
Ο παρουσιαστής κλείνει την εκπομπή λέγοντας ότι τα συμπεράσματα ήταν δικά μας. Και ήταν! Αν και πολύ διαφορετικά απ’ αυτά που το καθεστώς θα ήθελε! Πιστεύω ότι πολλούς εμψύχωσε αυτή η εκπομπή.
…Ξαναείδα το Γιώργο τα Χριστούγεννα, παραμονή νομίζω, σε μια χριστουγεννιάτικη γιορτή του περιοδικού «Μεταξύ μας» που βγάζαμε με μια παρέα. Είκοσι κιλά πιο αδύνατος, αλλά κατά τα άλλα φαινόταν καλά. Μόλις είχε βγει από το ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου είχε τύχει «ειδικής περιποίησης» βέβαια, όπως και οι υπόλοιποι, όλο αυτό τον καιρό αρχίζοντας από την επόμενη μέρα της εκπομπής. Αυτές ήταν οι εγγυήσεις της χούντας. Δεν έδινε σημασία στο ξύλο που έφαγε όμως, ούτε μίλαγε γι’ αυτό αν δεν τον ρώταγες. Το μόνο που έλεγε ήταν: «άλλοι φάγανε περισσότερο» ή «το μυστικό όταν σε βαράνε είναι να λιποθυμήσεις όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Μετά δεν καταλαβαίνεις τίποτα». Ούτε για τους βασανιστές του έλεγε τίποτα. Δεν έχει τίποτα προσωπικό μαζί τους. Ήταν «εμείς» και «το σύστημα». Για το Μαστοράκη: «κρίμα ένας άνθρωπος με τέτοιες ικανότητες να μπλέξει έτσι με τη χούντα».
Τους επόμενους τρεις μήνες έμεινε υπό περιορισμό, κάτω από στενή παρακολούθηση της Ασφάλειας
Παραθέτουμε τη μαρτυρία της Μιράντας Δρογκάρης - Απειρανθίτου :
Ο Μαστοράκης έχει υποσχεθεί ότι η εκπομπή δεν θα λογοκριθεί και ότι ο καθένας θα είναι ελεύθερος να πει τη γνώμη του . Έχει ζητήσει εγγυήσεις ότι κανείς δεν θα έχει συνέπειες , ό,τι κι αν πει...
Αρχίζουν οι ερωτήσεις και ο Μαστοράκης ακολουθεί πιστά τη "γραμμή" των δικτατόρων...
Αναφέρεται σε "αναρχικά στοιχεία" που θέλουν να ανατρέψουν την "έννομων τάξι" χωρίς να προσφέρουν λύσεις , μην αφήνοντας άλλη επιλογή στην κυβέρνηση παρά την επέμβαση και παράλληλα απόσειση των ευθυνών της για τα όσα τραγικά συνέβησαν...
Χαρακτηριστικό είναι ότι η κάμερα δείχνει σε πρώτο πλάνο έναν νεαρό φοιτητή με κοτσίδα και τσιρότο στο μάτι , θέαμα ιδιαίτερα αναρχικό για τα δεδομένα της εποχής...
Ακολουθεί ο συγκεκριμένος διάλογος με τον Γιώργο Δρογκάρη , φοιτητή :
Γιώργος: Θέλουμε κατάργηση των διαταγμάτων που μεταφέρουν τις φοιτητικές εκλογές μετά τις 15/2 -που είναι αδύνατον διότι έχουμε εξετάσεις- και δίνουν τους εκλογικούς καταλόγους σε μη εκλεγμένη επιτροπή, επίσης τα διατάγματα 93, το 69 περί πειθαρχικού, το 180 περί κυβερνητικού επιτρόπου, τα 720 και 1347 περί στρατεύσεως...
Εκεί ο Μαστοράκης ξαφνιάζεται. Δεν περίμενε τέτοιες απαντήσεις. Προσπαθεί να γυρίσει τη συζήτηση στα συνθήματα
Μαστοράκης: ...θα πρέπει να δεχθείτε ότι από κει και πέρα, τα συνθήματα που ακούστηκαν από το σταθμό του Πολυτεχνείου δεν ήταν μόνο φοιτητικά. Τα αιτήματα που ο κόσμος έμαθε δεν ήταν αυτά που μου εκθέτετε εσείς τώρα
Γιώργος: Αυτά ήταν τα βασικά αιτήματα. Από κει και πέρα το να υπάρχει Μία δημοκρατική διοίκηση στο φοιτητικό χώρο συνεπάγεται περισσότερες ελευθερίες και στο γενικό χώρο.
Μαστοράκης: .... ποιος τα έγραψε αυτά τα συνθήματα, γιατί με κάνετε να πιστεύω ότι οι φοιτητές δεν είχαν καμία σχέση με συνθήματα όπως «λαοκρατία», «αναρχία»,...κάτω οι πάντες,... υπήρχαν τουλάχιστον είκοσι συνθήματα με τη λέξη «κάτω».
Γιώργος: Μερικά κάτω ήταν και φοιτητικά.
Μαστοράκης: Μπορείτε να μου τα αναφέρετε;
Γιώργος: ...το ότι θέλουμε δημοκρατία δεν νομίζω ότι είναι....
Μαστοράκης: (διακόπτει συναινετικά) Νομίζω ότι θα ήταν παράλογος όποιος θα μπορούσε να σας αρνηθεί(!) το ότι να θέλετε δημοκρατία είναι αντίσταση.
Γιώργος: Από κει και πέρα το «κάτω η εξουσία» δεν νομίζω ότι ήταν φοιτητικό....
Μικρή παύση κι αμέσως μετά...αυτό που θέλαμε ν’ ακούσουμε όλοι. Αυτό που ποτέ κανείς πιο πριν στη διάρκεια της δικτατορίας δεν είχε τολμήσει να ξεστομίσει στην εθνική τηλεόραση:
Γιώργος: (συνεχίζει)...αρκεί η εξουσία να πηγάζει από το λαό... Θέλουμε εξουσία που να πηγάζει από το λαό.
Ο «δημοσιογράφος» παρουσιαστής προχωρά σε κανονική ανάκριση. Επιμένει να ρωτά τους συμμετέχοντες αν μπήκαν εθελοντικά στο Πολυτεχνείο. Χαρακτηριστικό ότι κάποιον απ’ τους ομιλητές που είπε ότι μπήκε στο Πολυτεχνείο χωρίς να το θέλει, για να βοηθήσει μια κοπέλα που είχε χτυπηθεί από σφαίρα, τον ξαναρωτάει: «αν είχατε την ευχέρεια να διαλέξετε θα μπαίνατε στο Πολυτεχνείο;». Επιμένει να λέει ότι ο πομπός του Πολυτεχνείου εξέπεμπε συνθήματα μηδενιστικά. Τους ρωτά τι δουλειά είχαν οι οικοδόμοι και οι Μεγαρείς στο Πολυτεχνείο (οι τελευταίοι διαμαρτυρόμενοι για την απαλλοτρίωση των χωραφιών τους για τη δημιουργία εργοστασίου του Ανδρεάδη),... Τους ρωτά ακόμη και για τα πολιτικά τους φρονήματα...Αν είναι δυνατόν! Κάτω από τέτοιες συνθήκες! Κάτω από την απειλή των όπλων! Αυτό κυριολεκτικά. Γιατί αυτό ήταν το σκηνικό της συνέντευξης όπως μου διηγήθηκε μετά ο Γιώργος: Τους είχαν μεταφέρει στο Κέντρο εκπαίδευσης βαρέων όπλων πυροβολικού (ΚΕΒΟΠ) από τη Χωροφυλακή το προηγούμενο βράδυ με συνοδεία αστυνομικών που τους σημάδευαν συνέχεια με αυτόματα. Την άλλη μέρα το πρωί τους πάνε στο ΚΨΜ του στρατοπέδου. Εκεί βρίσκεται ο Μαστοράκης με συνεργείο της ΥΕΝΕΔ, ο Ζουρνατζής, υφυπουργός τύπου της κυβέρνησης Μαρκεζίνη και διάφοροι αξιωματικοί. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι κρατούμενοι. Τους ζητούν να πάρουν μέρος εθελοντικά στη συνέντευξη. Φυσικά κανένας δεν δέχεται. Τότε τους απειλούν ότι σ’ αυτή την περίπτωση θα πάρουν όποιους θέλουν αυτοί με το ζόρι και θα τους βάλουν να πουν αυτά που εκείνοι θέλουν. Έτσι αποφάσισαν τελικά να μιλήσουν όσοι πήραν μέρος στη συζήτηση.
Παρόλ’ αυτά, τα παιδιά προσπαθούν να δώσουν Μία πραγματική εικόνα των γεγονότων. Προσεκτικοί στις απαντήσεις τους προσπαθούν να αποφύγουν τις παγίδες. Δεν λείπει ούτε και το χιούμορ:
Γιώργος: Τη στιγμή της συλλήψεως μας φέρθηκαν λίγο άσχημα, όπου και...μας κούρεψαν απ’ οτι φαίνεται, αγόρια και κορίτσια!
Κάνουν υπόνοιες για στοιχεία που μπήκαν στο Πολυτεχνείο για να προκαλέσουν σύγχυση και να δώσουν ψευδή εικόνα αναρχίας, εκφράζουν φόβους για προσπάθεια της άρχουσας τάξης να διαστρεβλώσει τα γεγονότα:
Γιώργος: «Δεν ξέρω τι εικόνα έχει δοθεί προς τα έξω».
Προσπαθούν να δείξουν την εικόνα της συμπαράστασης του κόσμου και της ομοψυχίας. Προσπαθούν να δείξουν την εικόνα της έκτασης των συλλήψεων και της σοβαρότητας της κατάστασης που προέκυψε με τους νεκρούς και τραυματίες. Έτσι ο Μαστοράκης παίρνει μερικές γενναίες απαντήσεις. Αναφέρω ορισμένες:
Σκιαδόπουλος Κωνσταντίνος, εκτελωνιστής: Βρέθηκα στο Πολυτεχνείο κομίζοντας φάρμακα. Υπήρχαν άνθρωποι που είχαν την ανάγκη μου, μπορούσα να προσφέρω τη βοήθειά μου και όσο μπόρεσα την πρόσφερα.
Σακαλλάρης Δημήτρης, τελειόφοιτος Ιατρικής: Θεώρησα καθήκον μου σαν γιατρός να βοηθήσω τα παιδιά και έμεινα μέσα οικειοθελώς.
Κοκκινίδης Γιώργος, τελειόφοιτος Γεωπονικής: (για τους οικοδόμους και άλλους εργαζόμενους που κατέφυγαν στο Πολυτεχνείο) ...Διεκδικούσαν τα δικά τους αιτήματα τα οποία δεν μπορώ να πω ότι ήταν τελείως ανεξάρτητα από τα φοιτητικά. Δηλαδή έχουν μια σχέση όλα.... Αν κάποιος δεν μπορεί κάπου αλλού να εκφράσει με αποτελεσματικό τρόπο τα αιτήματά του θα καταφύγει όπου είναι το πιο πρόσφορο έδαφος ...Ο κόσμος δεν πήγε εκεί ούτε για να δείρει ούτε για να χαλάσει.
Και στο τέλος η ερώτηση:
Μαστοράκης: Αν όλα αυτά μεθαύριο τελειώνανε και ξαναπηγαίνατε στο Πολυτεχνείο θα ξανακάνατε τα ίδια, διεκδικώντας τα δίκαια αιτήματά σας;
Γιώργος Δρογκάρης: Ναι! Με μεγαλύτερη προσοχή αυτή τη φορά.
Εκείνη τη στιγμή ο πατέρας μου γυρίζει και λέει: Κάτι τέτοιους ανθρώπους δεν είμαστε άξιοι ούτε τα κορδόνια των παπουτσιών τους να δέσουμε!
Ο παρουσιαστής κλείνει την εκπομπή λέγοντας ότι τα συμπεράσματα ήταν δικά μας. Και ήταν! Αν και πολύ διαφορετικά απ’ αυτά που το καθεστώς θα ήθελε! Πιστεύω ότι πολλούς εμψύχωσε αυτή η εκπομπή.
…Ξαναείδα το Γιώργο τα Χριστούγεννα, παραμονή νομίζω, σε μια χριστουγεννιάτικη γιορτή του περιοδικού «Μεταξύ μας» που βγάζαμε με μια παρέα. Είκοσι κιλά πιο αδύνατος, αλλά κατά τα άλλα φαινόταν καλά. Μόλις είχε βγει από το ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου είχε τύχει «ειδικής περιποίησης» βέβαια, όπως και οι υπόλοιποι, όλο αυτό τον καιρό αρχίζοντας από την επόμενη μέρα της εκπομπής. Αυτές ήταν οι εγγυήσεις της χούντας. Δεν έδινε σημασία στο ξύλο που έφαγε όμως, ούτε μίλαγε γι’ αυτό αν δεν τον ρώταγες. Το μόνο που έλεγε ήταν: «άλλοι φάγανε περισσότερο» ή «το μυστικό όταν σε βαράνε είναι να λιποθυμήσεις όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Μετά δεν καταλαβαίνεις τίποτα». Ούτε για τους βασανιστές του έλεγε τίποτα. Δεν έχει τίποτα προσωπικό μαζί τους. Ήταν «εμείς» και «το σύστημα». Για το Μαστοράκη: «κρίμα ένας άνθρωπος με τέτοιες ικανότητες να μπλέξει έτσι με τη χούντα».
Τους επόμενους τρεις μήνες έμεινε υπό περιορισμό, κάτω από στενή παρακολούθηση της Ασφάλειας
