Η υποψία ότι μωρά παιδιά που ανήκαν σε οικογένειες, οι οποίες συνελήφθησαν και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν κατά τη διαρκεια της δικτατορίας στη Χιλή (1973-1990), μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο στη χώρα, όπου μέχρι τώρα κανείς δεν είχε δώσει μεγάλη σημασία στο φαινόμενο αυτό.
«Υπήρχε πάντοτε η υποψία ότι κάτι παρόμοιο με αυτό, που συνέβη στην Αργεντινή, έγινε και στη Χιλή και πως πολλές γυναίκες που ήταν έγκυες, όταν συνελήφθησαν, στην πραγματικότητα γέννησαν μέσα σε κέντρα κράτησης», δήλωσε στο ενημερωτικό δίκτυο IPS News, μια γυναίκα που ζήτησε να την αποκαλούν απλώς «Κάρμεν».
«Εκείνη την εποχή κανείς δεν σκάλιζε αυτό το θέμα, επειδή φοβόμασταν και κανείς δεν θα μας άκουγε», πρόσθεσε.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, όταν σημειώθηκε το πραξικόπημα, η Κάρμεν, μια καθηγήτρια γυμνασίου που υποστήριζε ενεργά την αριστερή κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος του σοσιαλιστή πρωθυπουργού, Σαλβαδόρ Αλιέντε (1970-1973), βρισκόταν σε μια κωμόπολη της νοτίου Χιλής μαζί με μια ομάδα άλλων νεαρών ακτιβιστών.
Μόλις λίγες ώρες μετά την πτώση του Αλιέντε από το καθεστώς Πινοσέτ, η Κάρμεν είδε έναν από τους συντρόφους της να σκοτώνεται ακριβώς δίπλα της από τα πυρά στρατιωτών, οι οποίοι προήλαυναν μέσα στην κωμόπολη. «Ποτέ δεν ξεπερνάς αυτό τον πόνο», είπε.
Παρά το κύμα βίας και την ανασφάλεια, κατόρθωσε να επιστρέψει στο Σαντιάγκο και απο εκεί κατόρθωσε να διαφύγει στην εξορία.
«Δεν φυλακίστηκα ούτε βασανίστηκα, αλλά πολλοί από τους συντρόφους μου το έπαθαν. Κάποιες φίλες μου γέννησαν παιδιά και κανένας δεν γνωρίζει εάν είναι εν ζωή, ενώ άλλες έμειναν έγκυες ως αποτέλεσμα του βιασμού τους κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων που υπέστησαν», σημείωσε η Κάρμεν.
Ο δικτάτορας της Χιλής, Αουγκούστο Πινοσέτ
Σύμφωνα με την επίσημη έρευνα, 40.000 άνθρωποι βασανίστηκαν κατά τη διάρκεια της 17ετούς στρατιωτικής δικτατορρίας και 3.095 από αυτούς δολοφονήθηκαν, 1.000 από τους οποίους εξακολουθούν να θεωρούνται αγνοούμενοι.
Σύμφωνα, πάντα, με τα στοιχεία της έρευνας ότι τουλάχιστον δέκα άτομα ήταν έγκυες όταν φυλακίστηκαν και εξαφανίστηκαν. Ήταν μεταξύ 26 και 29 ετών, ευρισκόμενες μεταξύ του τρίτου και όγδοου μήνα της κύησης.
Τον Αύγουστο του 2014, οι κινούμενες εικόνες της Αργεντινής, η ακτιβίστρια Εστέλα ντε Καρλόττο μαζί με τον Γκουίντο, τον εγγονό της, ο οποίος επιτέλους είχε ανακαλυφθεί, έγιναν πρωτοσέλιδο σε όλο τον πλανήτη.
Η Λορένα Φρίες, διευθύντρια του Εθνικού Ινστιτούτου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Χιλής, είπε ότι υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι ορισμένα παιδιά πολιτικών κρατουμένων απήχθησαν από πράκτορες της δικτατορίας, «αλλά όχι με την ίδια ένταση όπως έγινε στην Αργεντινή, όπου αποτέλεσε μέρος των πολιτικών καταπίεσης του λαού».
«Δεν πιστεύω ότι αυτό έγινε σε ευρεία κλίμακα, αν και ενδεχομένως να υπήρξαν περιστατικά αυτού του είδους», δήλωσε η Φρίες.
Ο ειδικευμένος σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων δικηγόρος, Αλμπέρτο Σπινόζα, δεν έχει ακόμη χειριστεί οποιαδήποτε υπόθεση που να εμπλέκει την απαγωγή παιδιών που γεννήθηκαν στην αιχμαλωσία.
«Γνωρίζω για εγκύους γυναίκες, οι οποίες βασανίστηκαν και εν τέλει να έχασαν τα παιδιά τους, αλλά δεν έχω την παραμικρή πληροφορία για τα βρέφη εκείνα που επέζησαν», επισήμανε ο Σπινόζα.
Ωστόσο, πρόσθεσε: «Δεν αποκλείω την πιθανότητα να έχει συμβεί αυτό. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας έγιναν τόσο απίστευτα απάνθρωπα και σοκαριστικά πράγματα που δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο ότι ίσως κάποια παιδιά επέζησαν και κανείς να μη γνωρίζει τι τους συνέβη».
Αλλά για πρώτη φορά, η υποψία πως παιδιά απήχθησαν από τη δικτατορία έχει γίνει αποδεκτή ως ιδιαίτερα βάσιμη. Ιδίως μετά την προβολή της εκπομπής «Informe Especial» (Special Report) από την Κρατική Τηλεόραση της Χιλής, με άγνωστες μαρτυρίες γυναικών που είχαν βιαστεί στο πλαίσιο των βασανιστηρίων που δέχθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και τους είχαν πει πως τα μωρά τους πέθαναν, υπό περίεργες συνθήκες.
Το ρεπορτάζ με τίτλο «τα αόρατα παιδιά της δικτατορίας» τελείωνε με μια έκκληση άνευ προηγουμένου: «Εάν γνωρίζετε ή υποπτεύεστε πως έχετε υιοθετηθεί και είστε ηλικίας από 35 έως 40 ετών, επικοινωνήστε με το Πρόγραμμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων».
Οι πληροφορίες που παρείχε η συγκεκριμένη τηλεοπτική εκπομπή, που προβλήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου και η απήχησή τους προκάλεσαν σωρεία αντιδράσεων στα social media.
Την επόμενη ημέρα, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Αντόνιο Γκόμεζ, συναντήθηκε με μια ομάδα γυναικών πρώην κρατουμένων, οι οποίες είχα πέσει θύματα σεξουαλικής βίας και υποσχέθηκε να προχωρήσει στη δημιουργία ενός νέου νομοσχεδίου, το οποίο θα κατέτασσε τους βασανισμούς και άλλα σχετιζόμενα με αυτούς είδη σεξουαλικής βίας ως συγκεκριμένα εγκλήματα.
«Είναι βεβαίο πως αρκετοί άνθρωποι, κατά κύριο λόγο γυναίκες, δεν έδωσαν το σύνολο των μαρτυριών τους με γνώμονα το τι υπέστησαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας», δήλωσε η Φρίες.
«Επίσης, από τα στοιχεία προκύπτει πως για τις γυναίκες παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο να αναφέρουν τέτοιου είδους καταστάσεις. Αυτό σημαίνει πως έχουμε ένα θέμα που παραμένει ανοικτό», πρόσθεσε.
«Από την άλλη πλευρά», υπογράμμισε η Φρίες, «έχουν περάσει πολλά χρόνια και ο χρόνος είναι ο κυριότερος εχθρός ως προς την πιθανότητα να αποδοθεί δικαιοσύνη».
Μέχρι στιγμής, υπάρχει τουλάχιστον ένα βάσιμο περιστατικό ενός μωρού κοριτσιού, το οποίο γεννήθηκε από πολιτική κρατούμενη. Το όνομα της κόρης του βασανισμένου θύματος, που πλέον είναι ενήλικη, παρέμεινε ανώνυμο. Μια άλλη νεαρή γυναίκα, η Ιζαμπέλ Πλάζα, είναι κόρη της Ρόζα Λιζάνα, η οποία απήχθη στο δρόμο όταν ήταν έγκυος στον έβδομο μήνα, το 1975 και κρατήθηκε για ένα μήνα προτού σταλεί στην εξορία.
Μια άλλη ειδική περίπτωση είναι αυτή της Άννα Μαρία Λούνα Μπάριος, η οποία αφότου ανακάλυψε ότι είχε υιοθετηθεί, ψάχνει τη μητέρα της αναμέσα σε πρόσωπα που ακόμη και σήμερα θεωρούνται αγνοούμενα. Άγνωστοι την είχαν παρατήσει το 1976 στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Χιλής, όπου μια νοσοκόμα την πήρε σπίτι και αργότερα την υιοθέτησε.
Η Μπάριος προσέφυγε στη δικαιοσύνη, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ωστόσο, νέες έρευνες κατέδειξαν ότι ένας αξιωματικός της μυστικής αστυνομίας της δικτατορίας (DINA), ο Ερνάν Βάλε Ζαπάτα (πλέον νεκρός) την κατέγραψε προτού εκείνη εγκαταληφθεί στο νοσοκομείο, κατατάσσοντας τη μητέρα ως “εμφανίζουσα αδυναμία να παρουσιαστεί”, όπως ο ίδιος είχε κάνει και στην περίπτωση ενός ακόμα μωρού κοριτσιού.
Η Νιέβες Άιρες, η οποία σήμερα ζει στη Νέα Υόρκη, είχε κρατηθεί στα κέντρα βασανισμού, Λόντρες 38 και Τέχας Βέρδες. Βιάστηκε συστηματικά και στην περίπτωσή της περιγράφεται ότι της έβαλαν αρουραίους μέσα στο αιδοίο της ενώ την υπέβαλαν και σε σεξουαλική κακοποίηση με τη χρήση σκύλων. Έμεινε έγκυος αλλά τελικά απέβαλε.
Ο Εσπινόζα σημείωσε πως «αυτές οι υποθέσεις χαρακτηρίζονται ωε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, το οποίο σημαίνει πως δεν υπάρχει καμία απολύτως παραγραφή και πως μπορούν ακόμη να διερευνηθούν, ακόμη και αν έχουν περάσει 24 χρόνια από τότε που η Χιλή επέστρεψε στη δημοκρατία».
Από την πλευρά της, η Φρίες ξεκαθάρισε πως «αυτά τα θέματα θα μας ακολουθούν για πολύ καιρό ακόμα, και γι’ αυτό είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι νέες εποχές ανοίγουν νέες πόρτες, ιδίως σε ό,τι έγινε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Είναι ανάγκη να φέρουμε αυτές τις μνήμες στο φως, ώστε να μην ξαναγίνει ποτέ κάτι τέτοιο στη Χιλή».
«Σε αυτή τη χώρα τα πράγματα προχωρούν με αργούς ρυθμούς, πολύ αργούς ορισμένες φορές, αλλά με τη βεβαιότητα πως δεν θα υπάρξουν πισωγυρίσματα. Και αυτό το ζήτημα δεν πρόκειται να χαθεί, σε περίπτωση που κάποιος ήλπιζε σε κάτι τέτοιο», κατέληξε.
